خمیازه(تمطی)

?برخی اصطلاحات پزشکی در ادبیات فارسی و تاثیر آنها در اشعار و متون
خمیازه که در زبان عامیانه همان دهان دره و نام عربی آن تثاوب است در اصطلاح طب «فعل بازتابی باز شدن کامل دهان،کشیده شدن هوا به درون ریه ها و سپس به کندی آزاد شدن آن است.خمیازه معلول عواملی چند از جمله خواب آلودگی،خستگی یا کسالت است.1»1-فرهنگ پزشکی اکسفورد/404

?در ذخیره خوارزمشاهی در تعریف تمطی و خمیازه آمده است:

«از اعراض بعضی آن است که به حس بصر اندر یابند و بعضی به حس سمع… و آنچه از جنس حرکت است چون حرکت تشنج است و حرکت اختلاجی است و رعشه و حرکت تمطی و تثاوب… و تثاوب (خمیازه) دهان باز کردن و کشیدن باشد چنانکه مردم خواب آلود و ملول کند.2»2-ذخیره/74

?در جای دیگر از همین کتاب آمده است:

«هر اندامی که یک چند اندر یک حال بماند رنجه شود و از آن کار و آن حال سیر آید،یازیدن سازد و این یازیدن ره به تازی تمطی گویند و تمطی راحت جستن عصب هاست،هرگاه که مردم خواب آلود شد عصب های دهان و سینه یازیدن گیرد از بهر آنکه دماغ … آسایش جوید.» 3-ذخیره/112

?بنابه گفته ی ابن سینا نیز گاهی خمیازه نشانه ی یک بیماری سخت است آنجا که می نویسد:«مواد قابل بیرون ریختن در اندام ماهیچه ای جمع می آید ،طبیعت اندام را وادارمی کندکه به حرکت درآیدوماده ی ریختنی را از خود دفع کندو بیاساید. اگر آن اندام… در حالت کامل طبیعی است یا اگر ماده ی دفع شدنی کم است و به آسانی بیرون دادن را می پذیرد نیازی به خمیازه نیست اما اگر مساله برعکس است یعنی اندام در برگیرنده ی ماده سزائار بیرون دادن سفت یا سست است یا ماده ی بیرون ریختنی در اندازه بسیار است حرکت های خمیازه و خود کش دادن لازم است که به کمک اندام آید و در بیرون دادن ماده ی مورد نظر مدد کند… .

?در اکثر حالات خمیازه کشیدن در وقت بیماری دلیل آن است که طبیعت بدون کمک مددکاری،توانایی تحلیل بردن ماده ی ناباب را ندارد
و در نتیجه پرزه رگ های ماهیچه را به کمک می طلبد و این در حالتی است که ماده در اندازه بسیار است یا نیروی بدنی بیمار ناتوان تر از حالت طبیعی شده است.1»1-قانون/4/267

?از تمطی و اختلاج بدن خفقان و فواق و سستی تن
حدیقه/692
آن چنان کز عطسه و از خامیاز این دهان گردد به ناخواه تو باز
مثنوی/4/161
حلق خصکش در تثاوب جان دهد کو تمطی بر کمان خواهد نمود
خاقانی/479

ش


نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

برای برقراری امکان تعامل با شما کاربر محترم خواهشمند است شماره همراه خود را در فیلد مربوطه وارد نمایید.شماره موبایل شما در سایت منتشر نخواهد شد.

دکمه بازگشت به بالا