آشنایی با خواص طبی گیاه اسطوخودوس
آشنایی با خواص طبی گیاه اسطوخودوس
اسطوخودوس یا اسطوقدوس با نام علمی Lavandula stoechas گیاهی است از تیره نعناعیان که منشأ آن را جنوب اروپا معرفی کرده اند.
نام های دیگر آن: خیر دشتی، آنس الارواح، لاوند، ممسک الارواح، ضُرم، زغلیل، رزالذهب، خیری، خرام، خرامی، آلاله تلخ، گل لاوند، شاه اسپرم رومی می باشد. در تنکابن آن را تروم می نامند.
گیاهی چندساله است که ریشه اصلی آن طویل و چوبی بوده و انشعابات فراوانی دارد. دارای ساقه قهوه ای و ضخیم می باشد و قسمت تحتانی ساقه انشعابات فراوانی دارد که گیاه به صورت متراکم و انبوه به نظر می رسد.
ارتفاع گیاهان چندساله به 40 تا 60 سانتی متر می رسد. برگ ها به رنگ سبز تیره، نیزه ای شکل و به طور متقابل روی ساقه قرار گرفته اند. طول برگ ها 3 تا 5 و عرض آنها 2/0 تا 5/0 سانتی متر است. اسطوخودوس در ایران در مناطق جنوبی غربی و شرقی یافت می شود.
برگ ها پوشیده از کرک های سفید پنبه ای و حفره ای دارای اسانس هستند. گل ها در انتهای ساقه های گل دهنده به صورت خوشه های مجتمع قرار می گیرند. گل ها به رنگ آبی یا متمایل به بنفش است. تغذیه گل های این گیاه به وسیله زنبور عسل نه تنها در کیفیت عسل تولید شده مؤثر است، بلکه سبب افزایش عملکرد عسل نیز می گردد.
میوه فندقه و به شکل تخم مرغ است. طول میوه 2 میلی متر و به رنگ قهوه ای تیره و براق می باشد.
اسانس در برگ ها و گل تولید و ذخیره می شود. اسانس گل ها در مقایسه با برگ ها از کیفیت بهتری برخوردار است و مقدار آن با توجه به نوع گیاه و شرایط اقلیمی بین 5/0 تا 5/1 درصد متغیر است. مهم ترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس را لینالیل استات، لینالول، کامفور و گرانیول (ژانیول و سینئول)، تانن، کومارین، فلانوئیدها و دانه های خشک آن حاوی پروتئین و چربی است. همچنین برگ های بالایی سرشار از ترکیبات کامفن و لیمونن هستند.
گیاهان به طور معمول از سال اول به گل می روند. رویش مجدد گیاه در سال بعد از اوایل فروردین آغاز میشود و گل ها در اواخر بهار ظاهر شده و گلدهی تا مرداد ماده ادامه می یابد.
این گیاه طبیعت خیلی گرم و خشک دارد. مقوی معده است و بیماری های کبدی را برطرف می کند. برای تقویت عمومی بدن و درمان رماتیسم به کار می رود. ضد زکام، ضد آسم و برونشیت، ضد میگرن، ضد تشنج بوده و تپش قلب را از بین می برد. زردی را برطرف می کند، اگر دست و پای شما خواب می رود از این گیاه استفاده کنید.
این گیاه یکی از خوشبوترین گیاهان دارویی در جهان محسوب می شود که درمناطق مختلفی از ایران، هند، چین، انگلیس و کانادا به صورت خودرو رشد می کند. این گیاه علاوه بر آنکه به عنوان یک گیاه دارویی پرخاصیت در طب سنتی ایران و طب سنتی کشورهای چین و هند مورد استفاده قرار می گیرد به عنوان یک خوراکی مفید در سبد غذایی بسیاری از خانواده های آسیایی و اروپایی وجود دارد.
موارد استعمال در پزشکی گذشته
محلل و بازکننده گرفتگی هاست. مقوی بدن و قوای دماغی و تفکر و همچنین مقوی احشاء و آلات داخلی برای بیماری های سینه، سرفه، ورم نزله ای و زکام نافع است. خاصیت مسهلی دارد. اختلاط سودای و بلغمی و فاسد شده را دفع می کند و برای درمان بیماری های کبدی مفید است.
قسمت های دارویی
گل های اسطوخودوس و پیکر رویشی آن (برگ ها و سرشاخه های جوان) حاوی مواد مؤثره دارویی می باشند.
اسانس اسطوخودوس که از تقطیر گل و سرشاخه های گلدار این گیاه به دست می آید. مایعی است زرد رنگ یا زرد مایل به سبز که بوی مطبوع دارد.
از اسانس اسطوخودوس که بیشتر در اسپانیا، اقدام به تهیه آن می شود در عطرسازی استفاده می شود. اسانس آن خاصیت بندآورنده خون را دارد و از آن به حالت رقیق شده، در پانسمان زخم ها و جراحات استفاده می شود.
اما روغن اسطوخودوس دارای طیف گسترده ای از ویژگی ها از جمله، ضدعفونی کننده، باکتری کش، ضد احتقان، کاهنده فشارخون، دافع حشرات، آرام بخش و ضد کرم است.
خواص درمانی گیاه اسطوخودوس
– برای برطرف کردن رعشه و سرگیجه حدود 5 گرم ازگرد آن را با عسل مخلوط کرده و هر شب بخورید.
– برای رفع فراموشی و تقویت حافظه از دم کرده اسطوخودوس استفاده کنید.
– برای برطرف کردن سوء هاضمه یک قطره اسانس اسطوخودوس را در یک لیوان آب نیم گرم ریخته و یا یک فنجان از دم کرده آن را بنوشید.
– اسطوخودوس درمان کننده رماتیسم، آرتروز و نقرس است. برای این منظور کمپرس آن را بر روی عضو مورد نظر بگذارید و یا اینکه 2 قطره روغن آن را با یک قاشق بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و عضو دردناک را با ان ماساژ دهید.
– زخم های کهنه را با مالیدن اسانس اسطوخودوس که در الکل حل کرده اید برطرف کنید.
– مالیدن پماد اسطوخودوس زخم ها را ضدعفونی کرده و التیام می بخشد.
– برای برطرف کردن بوهای نامتناسب در منزل چند قطره روغن اسطوخودوس را در آب ریخته و بگذارید به آرامی بجوشد عطر مطبوعی را در هوا پخش می کند.
– برای رفع بی خوابی یک قاشق چایخوری گرد اسطوخودوس را با یک قاشق چایخوری گرد سنبل الطیب مخلوط کرده و در یک لیوان آبجوش ریخته و به مدت 10 دقیقه دم کنید. این دم کرده را یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب میل کنید تا بی خوابی شما برطرف شود.
گیاه اسطوخودوس در گذشته
اسطوخودوس کلمه یونانیست، یعنی حافظ الروح، در دری شاه سپرم و در عربی انس الروح می گویند.
اسطوخودوس مروج است یونانی ها و رومیان برای زیبایی جلد خود، حین استحمام از عرق لاوندر (اسطوخودوس) زیادتر استفاده می کردند.
نکات احتیاطی برای مصرف اسطوخودوس
دمنوش اسطوخودوس نسبتاً بی خطر است اما می تواند مشکلاتی را ایجاد کند، به خصوص اگر از دارویی استفاده می کنید که فعالیت دستگاه عصبی مرکزی را کند می کنند مصرف همزمان دمنوش اسطوخودوس با داروهای خواب آور، آرام بخش و ضد افسردگی مشکل ایجاد می کند. اگر پس از مصرف دمنوش اسطوخودوس هر نوع واکنش حساسیتی همچون لرزش یا گرفتگی گلو را تجربه کردید، مصرف را قطع کنید.
خواص عسل اسطوخودوس
عسلی که از شهد گلهای اسطوخودوس بدست می آید، دارای طعم و بوی بسیار دلنشین و خواص منحصر به فردی می باشد. از این عسل برای پیشگیری از سرطان و پیشرفت آن استفاده می شود.
در کتاب قانون بوعلی سینا به اسطوخودوس جاروی دماغ گفته شده است.
این نوع خاص عسل به علت تحریک بدن به جذب هر چه بیشتر آهن و کلسیم موجود در غذاها، در درمان و پیشگیری از بیماری ها مانند کم خونی و پوکی استخوان بسیار مؤثر است.
افراد دارای دندان های ضعیف و استخوان های لاغر و شکننده و همچنین خانم های باردار می توانند با مصرف عسل اسطوخودوس این مشکل خود را حل نمایند. همچنین با خوردن روزانه یک قاشق از این عسل، حساسیت های فصلی ناشی از کمبود کلسیم به کلی برطرف می شود.
