اعلان جنگ داروخانه های مدرن به سنتی ها

 در یک ماه گذشته جنجال ها میان طرفداران طب سنتی و طب مدرن دوباره داغ شده است

اين بار ماجرا کمی متفاوت تر و گسترده تر از گذشته است: تاسيس داروخانه های گياهی. موضوعی مورد توجه برای قشرهای مختلف جامعه که در سال های گذشته علاقه شان به طب سنتی به طرز چشمگيری افزايش پيدا کرده است. حالا با انتشار اجازه تاسيس اين داروخانه بسياری از مشتاقان طب سنتی منتظر هستند تا ببينند داروخانه های سنتی قرار است چگونه فعاليت خود را در ميان انبوه فعاليت های داروخانه های مدرن که روزبه روز نيز بر تعداد آن ها افزوده می شود، آغاز کنند. ماجرا اما به همين جا ختم نمی شود. در هفته های گذشته، داروسازها نيز به اين پازل پيچ در پيچ اضافه شدند و مخالفت علنی خود را با ايجاد داروخانه های گياهی اعلام کرده اند.

آن ها می گويند اعتراض هايشان به اين دليل است که هنوز نمی توان به داروهای گياهی اعتماد کرد و مسئله سلامت مردم در ميان است. از سوی ديگر کارشناسان طب سنتی اعتقاد دارند بخش بزرگی از انتقادها به دليل مسائل اقتصادی است و داروسازها نگران هستند با فراگير شدن داروخانه های طب سنتی، اقبال مردم نسبت به داروخانه های مدرن و شيميايی کاهش يابد. همچنين پای شرکت های بزرگ داروسازی و يا واردکنندگان دارو نيز در ميان است که بخش بزرگی از اقتصاد خود را در معرض خطر می بينند. برخی افراد نيز به اين گمانه زنی پرداختند كه آيا منظور از داروخانه های گياهی مجوز دادن به عطاری ها ست يا قرار است اتفاق ديگری رخ دهد؟ در اين گزارش تلاش کرديم زير و بم اين ماجرا را دربياوريم و با معاون وزير بهداشت نيز گفت وگو کرديم. در روزهايی که تصاوير برخی بازيکنان مطرح خارجی در المپيک نيز منتشر شده که به نظر می رسد از طب های سنتی استفاده کرده اند، سرنوشت اين ماجرای پرحاشيه در ايران به کدام سمت می رود؟

 قصه از کجا شروع شد؟

ماجرا حداقل مربوط به 9 سال پيش است که عزم وزارت بهداشت جزم شد تا توجه بيشتری به طب سنتی داشته باشد. در سال 1386 رهبر انقلاب خطاب به رئيس جمهور وقت گفتند: «جناب آقای رئيس جمهور محترم! اين گياهان دارويی و طب سنتی از جمله کارهايی است که می تواند باب جديدی در مسائل کلان مربوط به بهداشت و درمان بگشايد. توجه و اهتمام جنابعالی در اين کار بسيار مفيد خواهد بود ان شاء الله.» پس از اين صحبت ها، در سال 1387 ستاد توسعه پژوهش و کاربرد گياهان دارويی و طب ايرانی(سنتی) تشکيل شد. اتفاقی که بعدها منجر به ايجاد معاونت طب سنتی – اسلامی در وزارت بهداشت شد. البته چند سال بعد، اين معاونت به اداره کل تبديل شد اما فعاليت های آن همچنان ادامه داشت. از سه سال پيش بحث ايجاد داروخانه های گياهی مطرح شد و از همان زمان تاکنون وزارت بهداشت با دست اندازهای مختلف و متفاوتی رو به رو شد. رسول ديناروند، معاون سازمان غذا و دارو در سال 1393 گفته بود: «در اين ارتباط اختلاف جدی بين تصميم گيران وجود دارد و به جمع بندی نتوانسته ايم برسيم که داروخانه های طبيعی را مجوز بدهيم يا ندهيم. گروه های کارشناسی در حال بررسی هستند و به هر جمع بندی برسيم، همان را عمل می کنيم. ولی آنچه مهم است، اينکه در حال حاضر اين قبيل داروهای گياهی و طبيعی در داروخانه های موجود عرضه می شوند و هيچ محدوديتی برای توزيع آنها وجود ندارد.»

با اين وجود در ماه گذشته وزير بهداشت بالاخره مجوز تاسيس اين داروخانه ها را صادر کرد و گفت: «به زودی شاهد تاسيس داروخانه های ياد شده در کشور خواهيم بود. مجوز داروخانه های گياهی به صورت داروخانه های زنجيره ای صادر می شود و اين مراکز مستقل از داروخانه های شيميايی تشکيل می شوند. داروخانه های گياهی به مرور و طی دو تا سه دهه در کشور گسترش می يابند و می توانند جايگزين عطاری ها شوند. پوشش داروهای طب سنتی در کتاب ارزش های نسبی خدمات سلامت نيز پيش بينی شده است اما هنوز بيمه ها بودجه ای برای اين کار اختصاص نداده اند در حالی که يکی از راه های گسترش طب سنتی، پوشش بيمه ای داروهای گياهی است. فعلا مردم مجبورند داروهای گياهی را با هزينه آزاد تهيه کنند، اميدواريم در آينده پوشش بيمه ای داروهای طب سنتی رخ دهد اما تا آن زمان با ادغام خدمات طب سنتی در شبکه بهداشتی بخشی از اين داروها مورد حمايت وزارت بهداشت قرار می گيرد. فعلا تغييری در فعاليت عطاری ها رخ نمی دهد، نظارت بر اين مراکز از طريق وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت جهاد کشاورزی و صنف عطاری ها ادامه دارد.»

 اعتراض ها چيست؟

هفته گذشته بود که تعدادی از داروسازهای کشور جلوی ساختمان وزارت بهداشت تجمع کردند و نسبت به اين ابلاغيه اعتراض کردند. دبير انجمن علمی داروسازان ايران نيز ضمن انتقاد از ابلاغ آيين نامه مربوطه از سوی وزارت بهداشت گفته بود: «تاسيس داروخانه های گياهی، يک حلقه از مجموعه تهديدهايی است که در اين چند وقت اخير متوجه داروسازان سراسر کشور است و بايد در اين خصوص ريشه يابی شود که چرا فرآيندهايی در کشور شکل می گيرد که نتيجه آن تخريب چهره داروسازی کشور است. امروز شرايطی بر داروسازان کشور تحميل شده که حتی سازمان غذا و دارو وزن لازم را برای بدنه داروسازان کشور قائل نيست و رای انجمن های متعدد فعال در حوزه داروسازان را برای اتخاذ يک تصميم اين چنينی اخذ نمی کند.»

 معاونتی که راضی نيست

 در اين ميان به نظر می رسد حتی معاون سازمان غذا و دارو نيز زياد از اين تصميم راضی به نظر نمی رسد. رسول ديناروند در صحبت های دو پهلويی با خبرگزاری ايرنا گفته: «اصلاحاتی در آيين نامه تاسيس داروخانه های گياهی انجام شده که مصوبه شورای طب سنتی وزارت بهداشت هست و به ما هم ابلاغ شده است. در جلساتی که با داروسازان داشتيم به آنان اعلام کرديم که نگرانی های آنان را حتما لحاظ می کنيم و در مواردی که انتقادات به جا هست ، حتما توجه می کنيم و واقعا جای نگرانی نيست. ضوابط داروخانه های گياهی در حال طراحی است و در تدوين ضوابط اين داروخانه ها به هر حال با صنف و بخش های مختلف و نيز متخصصان طب سنتی و داروهای گياهی مشورت می شود و آنها نيز بايد نظر دهند. کسانی که بيشترين آشنايی را با داروهای گياهی دارند ، داروسازان هستند و به همين علت است که فروش داروهای طبيعی در حال حاضر نيز در داروخانه، مجاز است و ما نيز همواره به مردم و علاقه مندان داروهای گياهی توصيه می کنيم که به جای مراجعه به عطاری ها به داروخانه ها مراجعه کنند؛ بسياری از داروخانه ها هم اکنون در اين زمينه، خدمات لازم را ارائه می دهند.» برخی کارشناسان عقيده دارند شايد اين صحبت ها به دليل نگرانی از دورنمای وضعيت صنعت داروسازی و واردات دارو در کشور باشد.

 وزارت بهداشت چه می گويد؟

روز گذشته مشاور وزير بهداشت در امور طب سنتی گفت: « طی سه سال گذشته بحث رويکرد افراط و تفريط در حوزه آموزه های دينی و اسلامی در حوزه سلامت شکل گرفته است و عناوين مختلفی همچون طب صادق، طب قرآنی، نبوی، رضوی و … ايجاد شده است که رويکردهای افراطی بعضا از اعتقادات مردم سوء استفاده کرده است. اين افراد با رويکرد افراطی زمانی که فرد از درمانشان جواب نگيرد می گويند که اين موضوع به دليل بی ايمانی يا ناپاکی درونی شما است. افراطی ها اذعان دارند که همه مشکلات حوزه سلامت را می توان با تکيه بر روايات رفع رجوع کرد لذا ما با تشکيل اين کارگروه از اساتيد برجسته بهره مند شده تا دچار مشکلات نشويم. اينکه انجمن داروسازان مخالف راه اندازی داروخانه گياهی و طبيعی است جای تعجب دارد چرا که متولی و مسئول فنی ارائه دارو، داروساز است و مشکل اقتصادی برای آنها ايجاد نمی کند لذا آنها بايد کمک هم بکنند نه مخالفت. در حال حاضر سهم داروی گياهی برای داروخانه های کنونی از نظر اقتصادی کمتر از 5 در صد است و در هر صورت داروخانه طبيعی بيشتر خواهد شد.»

داروخانه گياهی با عطاری فرق دارد؟

برای آنکه از جزئيات ماجرا مطلع شويم با دکتر زارع نژاد، معاون وزير بهداشت گفت و گو کرديم. او در پاسخ به اين سوال که چه کسانی می توانند داروخانه های گياهی تاسيس کنند، می گويد: «ما ضوابط مشخصی برای اين موضوع تعيين کرده ايم که مهم ترين آن است که اولا فرد درخواست کننده دارای مدرک داروسازی باشد و دوما دوره های طب سنتی را گذرانده باشد.» بنابراين به همه افراد چنين مجوزی داده نمی شود؟ او در پاسخ می گويد: «خير به هيچ عنوان. همانطور که گفته شد اين افراد حتما بايد دوره های مرتبط با داروسازی و پزشکی را گذرانده باشند و در اين مورد جای هيچ نگرانی نيست؟» پس اعتراض های برخی داروسازها و مسئولان فنی به چه دليل است؟ زارع نژاد در پاسخ می گويد: «اولا افراد معترض تعداد کمی را تشکيل می دهند، دوما اعتراض ها معمولا به دليل ناآگاهی است.» برخی نگرانی ها نيز نسبت به وضعيت سلامتی اين داروها و داروخانه ها است.

چه تمهيداتی برای اين موضوع در نظر گرفته شده است؟ معاون وزير بهداشت در پاسخ می گويد: «همه ضوابط وزارت بهداشت در اين موضوع رعايت می شود و جای نگرانی نيست. از شروع فرآيند توليد داروهای گياهی تا توزيع در داروخانه های گياهی.» آيا عطاری ها هم می توانند مجوز داروخانه گياهی دريافت کنند؟ زارع نژاد در پاسخ می گويد: «موضوع عطاری ها کاملا متفاوت از داروخانه های گياهی است و برخی مردم به اشتباه گمان می کنند که قرار است عطاری ها تبديل به داروخانه های گياهی شوند. چنين موضوعی صحيح نيست. البته وزارت بهداشت قصد دارد فعاليت عطاری ها را نيز ضابطه مند کند و به آن ها بر اساس معيارهای مختلف بهداشتی و پزشکی مجوز دهد.»