بیو تروریسم چیست؟ – بخش اول

در بين جنگ‌افزارهاي نوين، سلاح‏ها و فن‏آوري ميكروبي بيش‏تر از سايرين، مورد توجه تشكل‏هاي تروريستي و تروريست دولتي ابرقدرت‏ها قرار گرفته است.
شايد بتوان به جرئت گفت كه سلاح‏هاي هسته‌اي ديگر يك خطر بالفعل نيستند و تنها يك قدرت بازدارندۀ بالقوه محسوب مي‌شوند. كشورهاي صاحب اين سلاح‏ها، هرگز نخواهند توانست به راحتي از آن‏ها عليه دشمنان خود استفاده نمايند؛ زيرا تبعات بكارگيري چنين سلاح‏هايي آن‏چنان گسترده است كه قسمت بزرگي از جهان را در بر خواهد گرفت. اشعه‌هاي راديواكتيو، گرد و غبار اتمي، طوفان اتمي و اشعه‌هاي يونيزان در قالب مرزهاي جغرافيايي نخواهند گنجيد و حوزه وسيعي را آلوده خواهند كرد. طبعاً در اين زمان، كشور به كار برنده اين سلاح ها بايد پاسخ‏گوي كشورهاي همسايه نيز باشد؛ مثلاً اگر «هند»، عليه «پاكستان» از بمب اتم استفاده نمايد، بسته به محل انفجار اتمي، بايد پاسخ‏گوي بخش وسيعي از «خاورميانه» نيز باشد؛ لذا شايد همين ملاحظه بوده است كه در جنگ جهاني دوم، «ژاپن» براي امتحان بمب‏هاي اتمي امريكا انتخاب شد. كشوری دور دست در دريا كه همسايه‌اي نزديك هم ندارد؛ درحالي‏كه به نظر مي‌رسد اگر بنا بود جنگ را به نوعي خاتمه دهند، مي‌بايست اين بمب‏ها بر سر «برلين» تخليه مي‌شد كه مبداء جنگ بود.
از سوي ديگر، سلاح‏هاي شيميايي نيز چندان گزينۀ مناسبي براي فعاليت‏هاي تروريستي نيستند. مشكلات حمل و نقل، نگهداري و بكارگيري، عمر كوتاه، خطر نشت، تأثير محدود و قابليت رديابي عامل ترور كننده، سبب شده اند که این گزینه چندان مورد اقبال نباشد؛ اگرچه در ميدان جنگ گزينه موفقي بوده است، ولي از آن‏جا كه از سال 1935 م. كنوانسيون ممنوعيت بكارگيري آن‏ها در «ژنو»، به امضاي اكثر كشورهاي جهان رسيده است، كشورهاي متخاصم با احتياط زيادي اقدام به استفاده از آن مي‌كنند كه البته آن نيز به اشارۀ ابرقدرت‏ها خواهد بود؛ ولي باز هم از سوي افكار عمومي جهان تحت فشار شديد قرار خواهد گرفت .
از اين رو، سلاح‏هاي ميكروبي چه در عرصۀ جنگي و چه در عرصۀ تروريستي، وسيله‌اي بسيار مطلوب براي دشمنان شده است. توان توليد بالا، نگهداري راحت، قابليت انتشار، قابليت مصون سازي نيروي خودي، قابليت تكثير براي عوامل ميكروبي زنده، دشواري بسيار در رديابي فرد يا افراد متخاصم، گستردگي عملكرد از انسان تا دام و محصولات كشاورزي و محسنات بسيار ديگر، موجب شده اند که تشكل‏هاي تروريستي به اين فناوري جديد بشدت كشش يابند، بدون آن‏كه بتوان گناهي را متوجه آن‏ها نمود.
سلاح‏هاي ميكروبي، به‏خصوص در عرصۀ تروريسم دولتي و عليه ساختارهاي صنعت كشاورزي در ساليان اخير، بسيار به‏كار رفته است. اگرچه كشور هدف، هرگز نتوانسته است ادعای خود را عليه دشمنش به اثبات برساند. اروپا شيوع جنون گاوي را متوجه سازمان‏هاي جاسوسي «امريكا» و «استراليا» مي‌داند كه با هدف ضربۀ اقتصادي به صادرات گوشت اروپا انجام شده است.
«چين» در شيوع سارس، امريكا را مقصر مي‌داند كه باعث شد چين در آستانۀ شكوفايي اقتصادي، سال‏ها از گردونۀ رقابت توليد ارزان قيمت به‏واسطۀ تعطيلي كارخانه‏هايش عقب بيفتد. «كره شمالي»، شيوع وبا در «پيونگ يانگ» را در اواخر دهه هشتاد میلادی، نتيجۀ فعاليت جاسوس‏هاي امريكايي مي‌داند كه با هدف مجبور كردن اين كشور به پذيرش شرايط دول اروپايي، امريكايي براي قطع آزمايش های هسته‌اي انجام شده است. تمامي اين اتهامات در حد اتهامي باقي مي‌ماند. ولي مسلماً هر روز، بسياري از مناطق جهان، در معرض خطر يك حمله بيوتروريستي هستند. بديهي است كه نيروهاي نظامي، تنها جمعيت در معرض خطر براي حملات بيولوژيك نيستند؛ بلكه اقشار مختلف در معرض خطر بوده و به منظور دفاع در مقابل آثار ناتوان كنندۀ بالقوۀ يك حمله، نيازمند كسب آگاهي نسبت به اصول اساسي همه گيرشناسي عوامل مورد استفاده در جنگ بيولوژيك مي‏باشند . طبق نظر كارشناسان سازمان بهداشت جهاني ( W.H.O) در حال حاضر، 17 كشور جهان قابليت توليد چنين موادي را دارند.
توليد مواد بيولوژيك بالنسبه ارزان بوده؛ به طوري كه به عنوان بمب اتمي فقرا The Poor Man,s Atom Bomb يا PMAB ناميده شده است. توليد، استفاده و انتشار يك سلاح بيولوژيكي، بسيار ارزان‏تر از بمب اتم بوده و كم‏تر احساسات جهانيان را بر مي انگيزد .و البته استفاده از اين سلاح‏ها تا حدودي براي تروريست‏ها بي خطر مي‏باشد.
معمولا مشاهدۀ پاتوژن‏ها و مقابله عليه آن‏ها مشكل است؛ به عنوان مثال در صورت انتشار عامل اسهال در آب يك منطقه تا دورۀ كمون سپري و علائم بيماري ظاهر شود، چند روز طول مي‏كشد كه فرصت مناسبي براي تروريست‏ها است تا به اهداف خود برسند. انتقال عوامل هم از كشوري به كشور ديگر به وسيله مسافرهاي معمولي آسان به نظر مي‏رسد؛ به عنوان مثال، قرار دادن پودر ميكروب سياه زخم داخل كپسول، به عنوان دارو و حمل آن به مناطق مورد نظر .
اين عوامل بيماري زا از راه‏هاي مختلفي در جوامع هدف، مورد استفاده قرار مي‏گيرند. انتشار عوامل بيماري زا در هوا، آب، مواد غذائي، انواع مواد كنسرو شده، اسباب بازي، پاكت نامه، هدايای پستي، حشرات ناقل، خون و…. سابقه داشته است. استفاده از عامل بيوتروريسم بر اساس اهداف تروريست‏ها تعيين مي‏گردد. در صورتي كه تروريسم قصد گسترش وسيع بيماري را داشته باشد از عواملي، نظير آبله انساني استفاده مي‏كند كه به راحتي از فردي به فرد ديگر منتقل و باعث آلودگي وسيع مي‏شود و در صورتي كه قصد آن مورد هدف قرار دادن شخص خاصي باشد، از عواملي نظير انتراكس (عامل سياه زخم ) استفاده مي‏كند .
تعاريف :
براي ترور و تروريسم، تعاريف مختلفي ارائه شده كه با گذشت زمان توسعه داده شده اند. در ابتداي بحث به چند تعريف و تعاريف مرتبط با آن اشاره مي‏گردد .
ترور  چيست؟
ترور در كلمه، به معني ترساندن است و در فرهنگ سياسي جهان عبارتست از هرگونه اقدام خصمانه و مخفيانه عليه فرد يا افرادي در حوزه‌اي محدود يا گستردۀ اقتصادی، كشاورزي و صنعتي، با هدف ايجاد ارعاب يا باج خواهي.
در فرهنگ سياسي، ترور از ريشه لاتين terror به معناي ترس و وحشت گرفته شده است و به رفتار و اعمال فرد يا گروهي اطلاق مي شود كه از راه ايجاد ترس، وحشت و استفاده از زور مي‏خواهند به هدف سياسي خود برسد. در زبان فارسي هم ترور به معناي ترس زياد، بيم و هراس و خوف و وحشت است و تروريست به عامل ترور، طرفدار ترور، آدم كش يا كسي كه براي رسيدن به هدف خود، كسي را به طور غافلگيرانه بكشد يا ايجاد وحشت و هراس كند، گفته مي‏شود.
در «لغتنامه روابط بين الملل» ذيل كلمه terrorism آمده است: ترور و تروريسم به فعاليت‏هاي بازيگران دولتي و غير دولتي اطلاق مي‏شود كه شيوه و تمهيدات خشن را در اعمال خود براي رسيدن به اهداف سياسي به كار مي‏برند .
بيوتروريسم چيست؟
بر اساس تعريف پليس بين الملل درسال 2007 م. بيوتروريسم عبارت است از منتشر كردن عوامل بيولوژيكي يا سمي با هدف كشتن يا آسيب رساندن به انسان‏ها، حيوانات و گياهان با قصد و نيت قبلي و به منظور وحشت آفريني ، تهديد و وادار ساختن يك دولت يا گروهي از مردم به انجام عملي يا برآورده كردن خواسته‏اي سياسي يا اجتماعي.
حمله بيوتروريستي چيست؟
حمله بيوتروريستي عبارت است از پخش كردن ويروس، باكتري، ميكروب يا ديگر عوامل بيماريزا و سمي كه موجب بروز بيماري و مرگ در ميان انسان‏ها، حيوانات و گياهان مي‏شود.
كشف و شناسايي يك حملۀ بيولوژيكي، سخت و دشوار به شمار مي‏آيد. تاثيرات يك حمله بيولوئژيكي به چهار دسته تقسيم مي‏شوند.
1- فيزيكی: بروز بيماري؛
2- رواني:بروز ترس و وحشت؛
3- اقتصادي: محدوديت سفر و جابه‏جايي، متوقف شدن فعاليت‏هاي اقتصادي و كسب و كار؛
4- زيست محيطي: آسيب ديدن انسان‏ها، حيوانات، گياهان، آلوده شدن منابع طبيعي مثل منابع آب و غیره.
بيوتروريسم‏ها چه كساني هستند؟
معمولا گروه‏ها و جنبش‏ها سياسي و فرقه‏هاي مذهبي يا اشخاصي هستند كه توانايي توليد و بكارگيري سلاح‏هاي بيولوژيك را دارند؛ به طور مثال «جنبش استقلال طلب قبيله مائومائو» در «كنيا» كه از سم براي كشتن ماموران حكومت استعماري «بريتانيا» استفاده كردند: «فرقه مذهبي راجنيشي» در سال 1984 م. با آلوده كردن ظروف سالاد يازده رستوران در آمريكا، با باكتري تايفيموريوم سالامونا، موجب مسموميت 750 نفر شدند؛
در سال 1993 م. فرقۀ مذهبي آئوشينريكوي، باسيل سياه زخم را در ناحيۀ «كاميرو» در متروي «توكيو» منتشر كرد.