زبل(کود) بر دو قسم است: مضاف و مؤلف
هر زمین نسبت به خاک خود کود مربوط به خود را نیاز دارد و این کودها و زمین ها به ده نوع بیان شده است: کود نوع اول: کود کبوتر که بهترین و برترین کودها می باشد، حرارت بیش از حد دارد و دارای رطوبت فراوان است. در هنگام سرمای شدید که زمین دچار ضعف […]
هر زمین نسبت به خاک خود کود مربوط به خود را نیاز دارد و این کودها و زمین ها به ده نوع بیان شده است:
کود نوع اول: کود کبوتر که بهترین و برترین کودها می باشد، حرارت بیش از حد دارد و دارای رطوبت فراوان است. در هنگام سرمای شدید که زمین دچار ضعف و سردی می شود کود کبوتر گیاه را از سرما و خشک شدن نجات می دهد، اگر کمی از کود کبوتر را به گیاه سرما زده بدهند، ضعف تبدیل به قوّت می شود و یخ زدگی گیاه به شادابی و نشاط مبّدل می شود. به دفعات زیادی مشاهده شده است که اگر در بذر شلتوک و تنباکو و اکثر بذرها ضعف به وجود بیاید و رشد و نمو گیاه به کندی پیش برود، مقداری کود کبوتر در مزرعه بپاشند در عرض یک شبانه روز کلی تفاوت در رشد گیاه حاصل می شود.
ولی استفاده کود کبوتر به مقدار زیاد جایز نیست به علت گرمای زیادش همانند آتش است و محصول و گیاه و درخت را می سوزاند و از بین می برد.
مگر آن که کود را گرد کرده و نرم کنند و با خاک مخلوط کرده و استفاده کنند.
صفحه ی ۳۶۱
کود نوع دوم: دومین کود، کود خفّاش است که در سوم گرم و در چهارم خشک است.
کمیاب و بی ارزش است ولی منفعت بسیار زیادی دارد. هیچ کودی مانند کود خفاش اثر گذار نمی باشد. در زمین هایی که حاصلخیز نیستند اگر کمی از این کود را با خاک آن زمین یا کود دیگری مخلوط کنند و در زمین بپاشند باعث حاصلخیز شدن زمین مرده می شود.
کود نوع سوم: در مورد کودهای الاغ، اسب، قاطر است. کود الاغ بهتر از کود اسب و قاطر است.در مجموع هر سه آن ها گرم و مرطوب هستند. گرمای این کودها از رطوبتشان بیشتر است. تمام این کودها خوب است، مخصوصاً این که کاملاً از کاه و گیاه تشکیل شده است. این کود مناسب است برای زمین شنی به علت سرمای شن گرمای کود زمین را معتدل و مناسب می کند. و اصلاً استفاده کردن این کودها قبل از، از بین بردن بوی بد آن ها صحیح نمی باشد مگر د فصل زمستان و سرمای زیاد.
و اگر این کود را یک سال بگذارند بماند گرمای آن کم می شود و رطوبت آن باقی می ماند و در این جاست که گرما و رطوبت این کود معتدل می شود و در آن زمان است که برای هر زمینی قابل استفاده می شود اگر مدت دوسال این کود بماند بهتر است و اگر سه سال بماند خیلی بهتر می شود و آن وقت است که هر زمینی مشتاق و آرزومند چنین کودی می شود زیرا بعد از سه سال گرما و رطوبتش باعث رشد و نمو گیاه به طور عالی می شود.
کود نوع چهارم: در مورد کود انسانی است. طبیعت آن مرطوب است و چسبناک و حرارت متوسط و سرمای آن بیشتر مناسب برای گیاهان است. مخصوصاً در فصل گرما به علت رطوبت و قوتی که دارد و نداشتن گرما و خشکی باعث اصلاح شدن گیاه می شود.
لازم به ذکر است که این کود فواید بسیار زیادی دارد و باید قدر آن را دانست و نباید آن را به هدر بدهند. به طوری که مردم اصفهان و اکثر آگاهان آن را در گونی می ریختند و بر پشت خود حمل می کردند و به مزرعه ها می بردند و به قیمت بالا می فروختند.
در فصل پاییز کود انسان مرغوب تر از کود فصل بهار است. البته اولویت هر دو فصل یکی و مشخص است. تمام دانه های گیاهان خصوصاً کدو و بادنجان و کلم و پیاز با این کود به خوبی رشد می کنند و اگر در تابستان گیاهان رو به خشکی بروند و آثار سوختگی در برگ های آن دیده شود زمانی که مزرعه را آبیاری می کنند از این کود روی زمین مزرعه می ریزند و سپس آب را روی زمین جاری می کنند سپس کود و گل در زمین فرو می رود و به امید خداوند قسمت های خشک سبز می شوند.
کود نوع پنجم: در مورد کود میش و بز است. طبیعت آن ها گرم و تر است و قوت کمتری نسبت به کودهای دیگر که گفته شد دارد، به علت این که این کود گیاهان زائد زمین را زیاد می کند زیرا بز و میش در صحرا از تمام گیاهان می خورند البته این اتفاق زمانی می افتد که بوی بد کود را نگرفته باشند و به مدت چند سال نگذشته باشد تا بوی بد آن برود و طبیعت آن معتدل شود. و اما علت آن که گیاه زائد سبز می شود این است که گیاهانی که بز و میش می خورند به طور کامل در شکم حیوان هضم نمی شود و مقداری از آن گیاه در کود بز و میش باقی می ماند و در زمین سبز می شود.
هر گاه بگذارند کود مدتی بماند سپس استفاده کنند برای زراعت مناسب می شود.
و هر زمان که آن را با کود دیگری مخلوط نمایند و بگذارند بماند تا بوی آن برطرف شود، هر سبزی و زراعتی را به خوبی اصلاح می کند.
در بیشتر مزارع و زمین ها گله ی گوسفندان را هر شب در آن جا می خوابانند تا شب تا صبح کود و ادرار گوسفندان در آن جا بریزد و این کار را در تمام نقاط زمین زراعی انجام می دهند تا تمام زمین کود و ادرار را دریافت کند.
کود نوع ششم: کود نوع ششم در شکم گاو است. طبیعت آن در آخر اول گرم و در دوم خشک است. این کود مناسب درختان انگور و زمین های شور می باشد.
کود نوع هفتم: این کود در خون حیوانات و کود در انتهای شکمبه های حیوان است که در کشتارگاه ها جمع می شود. چون طبیعت آن گرم و تر است برای زمین مناسب می باشد.
خون را با آب مخلوط می کنند و مزرعه را با آن سیرآب می نمایند که با انجام این کار نفع زیادی برای زراعت دارد و زمین را تقویت می کند.
کود نوع هشتم: کود نوع هشتم کودی است که از حمام ها بدست می آید که آن هم بر دو نوع می باشد:
نوع اول: در خاکستر حمام است که طبیعتی خشک و شور دارد، و هیچ رطوبتی در آن وجود ندارد. اگر خاکستر را به تنهایی برای زراعت استفاده کنند سبزی و گیاه را از بین خواهد برد به دلیل این که چون در خاکستر آن هیچ رطوبتی نیست مانند حیوانی است که روح در بدنش نیست. به همین دلیل است که مناسب برای سبزی و گیاهان نمی باشد مگر آن که خاکستر را با کودهای دیگر مخلوط کنند و بعد استفاده نمایند. زمین را نرم می کند و باعث سستی و نرمی خاک زمین های سفت و سخت می شود.
نوع دوم: در دوده ی حمام است که برای بادمجان مناسب است.
کود نوع نهم: این کود در اجساد حیوانات و پرندگان است. هر چه بیشتر مانده باشد قوت غذایی آن برای زمین و درختان و زراعت بهتر است. در اصفهان هر کجا کودی بود، حتی اگر سگ مرده آن را برمی داشتند و در زیر درخت گلابی دفن می کردند باعث می شد تا سالها محصول خوبی بدهد.
کود نوع دهم: این کود در صحراها است که سنگ روان و ماسه می گویند. طبیعت آن در سوم خشک و خشک کننده است. برای هندوانه و بالنگ و بیشتر مزارع مفید و سودمند است. و در بعضی از قسمت ها ماسه و کود را مخلوط می کنند و بعد استفاده می کنند و باعث می شود آب بد مزه و بد طعم را خوش طعم کنند و عکس آن آب خوش طعم را بد مزه کنند.
چون این کود دارای حرارت، رطوبت، و لزجی بیشتری است به دلیل داشتن این صفت ها بهترین کودهاست و برای هر زمینی مناسب است. هر گاه زمین و آبی با دانه کاشته شده همراه و موافق نباشد این کود آب و زمین را اصلاح می کند و مناسب کشت می نماید.
نکته ی مهم این است که فقط سالی یک بار باید از کود استفاده کرد و البته بهتر و شایسته تر است که سه سال یکبار از کوداستفاده شود و هر گاه بیشتر از یک بار در سال استفاده کنند کرم و جانوران موذی در آن رشد می کند و به گیاهان و درختان ضرر می رساند و چون در کود چیزهای مختلفی از قبیل استخوان، چرم و… وجود دارد باید مدتی صبر کرد تا این چیزها با خاک مانوس شود و یکی جنس شود و به اعتدال برسد آن وقت کمی از آن کود می تواند جایگزین مقدار بیشتر باشد و برای هر زمین و گیاه و درختی مناسب است.
مفاتیح الارزاق.ج۱٫صص۳۶۰تا۳۶۵
