سکنجبین های دارویی – مقدمه

سکنجبین ظاهرا سکّ انگبین و یا سرکه انگبین بوده است . سِکْ در فارسی به معنای سرکه بوده چنانکه به آش سرکه در ادبیات فارسی سِکْ با گفته می شود وانگبین نیز برای عسل اصطلاح می شده زیرا سابقا وقبل از کشف شکر از گیاهان، سکنجبین که معرّب سکنگبین است با عسل درست می شده است. ولی پس از کشف طرز تهیه واستحصال شکر از چغندر ونیشکر برای تهیّه سکنجبین از شکر سرخ وسرکه استفاده شده است وظاهراً تا دوره فعالیت پزشکی شیخ الرئیس ابوعلی سینا با توصیه حکمای یونان ودانشمندان قبل از شیخ الرئیس، با عسل درست می شده است ولی طبق نظر شیخ الرئیس به لحاظ مقابله با خشکی سرکه، به جای عسل از شکر سرخ استفاده کرده اند تا جمع رطوبت شکر سرخ با خشکی سرکه موجب شود شربت معتدل مفیدی به دست آید.

سکنجبین بسته به اینکه برای چه نوع مزاج در نظراست مصرف شود وبرای درمان چه نوع بیماری به کار رود ممکن است با سرکه، تمرهندی، آب نارنج، آب اترج، لیمو ترش، سیب ترش، گلابی ترش ویا به ترش واز نظر شیرینی ممکن است با عسل، شکرسرخ یا با دوشاب انگور وشیره خرما وغیره باشد ودر هریک ازموارد وترکیبهای فوق ممکن است با نسبتهای مختلف بسته به اینکه بخواهند ترش باشد یا شیرین درست می شود. وبا درنظر گرفتن اینکه طبیعت شکر سرخ گرم ومرطوب وطبیعت سرکه سردوخشک است برای بیماری های مختلف ودرمزاجهای متفاوت انواع واقسام متعددی دارد. مثلا اگر سرکه وشکرسرخ مساوی گرفته شود شربتی مایل به سردی به دست می آید که برای تقویت کبد ومعده وانواع تبها ورفع تشنگی مفید است. ودرمورد مزاجهای معتدل ممکن است مقدار شکر سرخ دوبرابرسرکه یا بیشترباشد. تا شربت معتدلی حاصل شود واگر درنظر باشد برای مزاجهای گرم تهیه شود سرکه آن بیشتر گرفته می شود ودرعین حال اگر برای مزاجهای سرد باید مصرف شود شکرسرخ آن خیلی بیشتر در نظر گرفته می شود وهمچنین در موردبیماریهایی مختلف که در نظر است با سکنجبین درمان شوند بسته به نوع بیماری سکنجبین با تخم گیاهان سرد ویا تخم گیاهان گرم درست می شود. مثلاً در مواردی که دردی در سینه نباشد و فصل مصرف، فصل سرد سال باشد و مزاج نیز سرد باشد باید که ترشی، ربع حتی خمس شیرینی باشد و اگر نه گرم باشد و نه سرد ترشی دو سوم یا نصف شیرینی گرفته می شود و اگر در ریه دردی باشد مانند بیماری سل وبه دلایلی برای درمان بیمار مصرف سکنجبین ضروری تشخیص داده شود باید باداروهایی نظیر صمغ عربی ویا کتیرا مخلوط ومصرف شود. درادامه تعداد معدودی ازانواع سکنجبینها شرح داده خواهد شد.

منتظر بخش بعدی این مطلب باشید.

به کوشش: عاطفه مهناوی