عرقیاتی که در فصل بهار باید بنوشیم
بسیاری از مردمان شهرهای سنتی کشورمان همچون شیراز، اصفهان، یزد و کاشان در فصول مختلف سال به جهت دارا بودن خواص درمانی و عطر و طعم دلپذیر از عرقیات مختلف استفاده می‌کنند و اغلب این نوع عرقیات گیاهی را برای شهرهای دیگر به سوغات می‌برند. اما عرقیاتی که در فصل بهار بیشتر مورد مصرف قرار می‌گیرد کدام است و چه نفعی برای بدن دارد؟
دکتر سیدرضا رضایی‌دریاکناری، پزشک و متخصص طب سنتی ایران با اشاره به این‌که مزاج فصل بهار معتدل و کمی رو به گرمی است به جام‌جم می‌گوید: اعتدال فصل بهار در شهرهای جنوبی کشورمان همچون استان فارس از اول اسفندماه احساس می‌شود، اما در شهرهای شمالی و اردبیل که کمی سردسیرتر است از اواخر اردیبهشت و اوایل خردادماه این مزاج لمس می‌شود و براساس مزاج حاکم بر اقلیم این استان‌ها باید نوع عرقیات مصرفی انتخاب شود. ضمن این‌که جنسیت و سن و سال افراد نیز در نوع و میزان مصرف عرقیات دخیل است. به عنوان مثال جنس مذکر نسبت به جنس مونث مزاج گرمتری دارد و افراد سالمند نسبت به افراد جوان سردمزاج ترند و باید براساس نوع مزاج‌شان نوع عرقیات مصرفی را انتخاب کنند. عرقیات سه طبع گرم سرد و معتدل دارند که در فصل بهار بهتر است از عرقیات با مزاج معتدل و کمی رو به سردی استفاده شود.
به گفته این متخصص طب سنتی عرقیات باید در تمام فصول سال برای خواص درمانی و آرامش بخشی استفاده شوند.
عرقیات سنتی بهتر است یا صنعتی؟
عرقیات گیاهی به دو روش سنتی و کارخانه‌ای تهیه و عرضه می‌شود که به گفته دکتر رضایی عرقیات سنتی در مقایسه با انواع صنعتی آن خواص بیشتری دارد و کارآمدتر است. این متخصص می‌افزاید: در هنگام تهیه عرقیات سنتی، اسانس یا همان عصاره گیاه را که روغنی بوده و خواص درمانی قوی‌تری دارد و گرانقیمت است از عرقیات جدا نمی‌کنند، اما در کارخانه‌ها اسانس از عرق گیاه جدا شده و هر کدام به تنهایی و با قیمت‌های مختلف عرضه می‌شود. البته به گفته دکتر رضایی امروزه نیز کارگاه‌های سنتی عرقگیری به وسایلی مجهز شده‌اند که اسانس را از عرقیات جدا می‌کند.
عرقیات دوآتشه؛ مرغوب‌ترین
عرقیات زمانی بیشترین اثر را دارد که به اصطلاح دو آتشه شده باشد.
دکتر رضایی می‌گوید : از تقطیر مجدد عرقیات معمولی، عرقیات دو آتشه بدست می‌آید که غلظت بیشتر، آب کمتر و نوع مرغوب‌تری از عرق بوده و مزه و بوی تلخ‌تر، تندتر و معطرتری نسبت به عرقیات معمولی دارد. حال اگر عرق دو آتشه را مجدد تقطیر و از مقدار آب آن بسیار کاسته شود به آن اسانس‌گیری گویند. اسانس‌ها به‌دلیل غلظت بالا باید در حجم کمتری استفاده شوند و در صورت استعمال موضعی در مقادیر زیاد سبب بروز تاول و در صورت خورده شدن به مخاط گوارشی آسیب رسانده و سبب ایجاد زخم‌هایی در مجاری می‌شوند.
بهترین عرقیات برای روزهای بهاری
با توجه به این‌که در روزهای بهاری برخی افراد دچار غلیان و تنش و استرس شده و تندخویی و عصبانیت زیادی را تجربه می‌کنند عرقیاتی که موجب آرامش و کاهش استرس و اضطراب می‌شود، کدام است؟
دکتر رضایی در پاسخ به این سوال می‌گوید: عرق بهارنارنج، بیدمشک، گلاب و عرقیاتی که از گل یا گلبرگ نارنج، نارنگی یا پرتقال بدست آمده باشد مفرح جان و شادی‌بخش است و با کمک به آرامش اعصاب در رفع بی‌خوابی موثر است ضمن این‌که خستگی و رخوت و سستی مربوط به این فصل را از بدن خارج می‌کند.
این نوع عرقیات برای همسرانی که بتازگی زیر یک سقف رفته‌اند شاداب‌کننده و تنظیم‌کننده اخلاط و هورمون‌های بدن است و به میزان زیادی از تنش و تندخویی می‌کاهد.
شکوفه‌های بهار نارنج در سمت جنوب کشور در مقایسه با مناطق دیگر ایران به دلیل گرمسیری منطقه، زودتر و از اوایل فروردین تا خردادماه به بار می‌نشیند و مردمان این شهرها بهتر است در این ماه‌ها بیشترین استفاده را از عرق و مربای بهار نارنج ببرند.
آجیل‌خورها عرقیات با طبع سرد بخورند
به گفته این متخصص طب سنتی عرق کاسنی طبع معتدل رو به سرد دارد و برای رفع گرمی ناشی از مصرف تنقلاتی همچون انواع آجیل و شیرینی‌هایی که در ایام عید استفاده شده است بسیار اثرگذار است و جوش‌های پوستی ناشی از گرمی مزاج را رفع کرده و با کمک به پاکسازی کبد، خون را تصفیه و پوست را جلا داده و شفاف می‌کند.
البته مصرف عرقیات با طبع سرد برای سرد مزاجان سبب سردی اعضا و افت فشار خون و گیجی و منگی و رخوت می‌شود.
به گفته دکتر رضایی، عرقیات با طبع سرد تضعیف‌کننده قوای جنسی و عرقیات با طبع معتدل روبه گرم ضمن مفرح بودن تقویت‌کننده میل جنسی‌است.
عرقیاتی با استعمال خارجی
آیا عرقیات علاوه بر مصرف خوراکی، منافع شان از طریق استشمام و ماساژ بر روی پوست قابل انتقال است ؟ دکتر رضایی با تائید این پرسش می‌افزاید می‌توانید چند قطره گلاب بر روی بالش تان بپاشید یا در قسمتی از اتاق خواب خود مقادیری از آن را در ظرفی بریزید و به واسطه استنشاق آن به آرامش برسید و سرخوش شوید.
به گفته این متخصص از عطر گلاب در فضای عزاداری‌ها و مراسم سوگواری و در انواعی از شیرینی‌ها همچون حلواها به دلیل ایجاد آرامش در سوگواران استفاده می‌شود . همچنین چند قطره از برخی انواع عرقیات را می‌توانید روی عضوی از بدن بریزید و آن موضع را ماساژ دهید.
علاوه بر ماساژ، عطر و اسانس عرق از طریق پوست نفوذ کرده و آرامش بخش است. در غرب بیشتر افراد هنگام استحمام و غوطه‌وری در آب وان از عصاره اسطوخدوس که خاصیت ضد درد دارد استفاده می‌کنند.
دکتر رضایی در پاسخ به این پرسش که عرقیات تا چه مدتی خاصیت خود را حفظ می‌کند، می‌گوید: مدت ماندگاری عرقیات از یک تا دو سال است و بیشتر از این مدت ماده موثره و خواص درمانی عرقیات بتدریج کاهش می‌یابد . عرقیات باید در جای خنک همچون یخچال نگهداری شود و هر گونه تغییر در عطر و طعم و رنگ عرقیات نشان‌دهنده کیفیت پایین و غیرقابل مصرف شدن آن است.
به توصیه دکتر رضایی، خانواده‌های ساکن در شهرستان‌ها که در مناطق روستایی زندگی می‌کنند در این فصل می‌توانند شکوفه‌ها و گلبرگ‌های جدا شده از درخت پرتقال، نارنج، نارنگی، به یا سیب را که روی زمین ریخته در خانه به روش سنتی در ظروف کوچک مخصوص، عرقگیری کرده و برای خانواده مورد استفاده قرار دهند.
فاخره بهبهانی
