فواید میوه ها و خوراکی ها – برخی آموزه های کتاب طب الرضا – بخش اول

طب الرضا یا رساله ی ذهبیه کتابی است پزشکی از امام رضا (ع) که بر خلاف کتب دیگر- که معمولاً توصیه های پزشکی را از میان احادیث ائمه گلچین می کنند- وجود مبارک امام رضا(ع) آن را نگاشته اند. این کتاب از دو جهت دارای اهمیت است؛ اول این که کتابی است علمی در زمینه ی پزشکی و دیگر این که چون از ناحیه ی امام معصوم صادر شده، از اشتباهات مرسوم و رایج درعلوم تجربی مبری است.

رساله ذهبیه امام رضا(ع) مجموعه بیانات ارزشمند علمی و پزشکی امام است که در آن با شرح خواص اغذیه و اشربه، راهکارهای بهزیستی و بهداشت و سلامت را به انسان می آموزد و تکنیک های مقابله با بیماری ها و آسیب های روحی و روانی را مورد توجه و نقد و بررسی قرار می دهد. این رساله با اهمیت پزشکی، به درخواست مأمون خلیفه عباسی، توسط امام تقریر و تحریر شده است که امام، آن را بزرگوارانه ظاهراً خطاب به مأمون تقریر فرموده؛ اما در متن بیانات، افاضات جنبه ی خطاب عمومی داشته و از مفاد آن شمیم افادات همگانی به مشام می رسد، بخشی از آن رساله ی گرانمایه به بحث درباره ی اهمیت حیاتی حجامت و فصد (شکافتن رگ بیمار) پرداخته و این راهکار حیات بخش را درمانگر بسیاری از بیماری های لاعلاج رقم زده است. اهمیت و تأثیر اعجاب آور این اثر گوهربار به قدری بود که مأمون را بر آن داشت تا دستور دهد آن را با آب طلا بنویسند.

تردیدی در صحت و اصالت سند رساله ذهبیه نیست زیرا برخی از روایت ها سند آن را به «محمدبن جمهور» و در بعضی از این سندها نام «حسن بن محمدنوفلی» به چشم می خورد که نجاشی او را توثیق کرده و درباره ی او گفته است: «ثقه و جلیل القدر است و از امام رضا(ع) رساله ای را روایت کرده است که منظور او همان رساله ذهبیه است».

شاید شهرت این رساله میان دانشمندان و اجماع آن ها درباره ی نسبت آن به امام رضا(ع) در دوران مختلف و عدم ورود خدشه ای از جانب احدی بر این انتساب، از جمله اسبابی است که به پژوهشگر اطمینانی نزدیک به یقین بخشیده که این رساله از عطایای شخص امام رضا(ع) است. این رساله ی بلیغ علمی از نفیس ترین و گران بهاترین مواریث اسلامی، در زمینه ی دانش پزشکی است و به طور مختصر مشتمل بر رشته هایی از علوم پزشکی مانند علم تشریح، زیست شناسی، وظایف الاعضا و علم الامراض و بهداشت و جز آن بوده و بخش زیادی از طب پیش گیری را نیز بیان فرموده است و نیز شامل دانش شیمی و تغذیه و بسیاری از گرایش های علمی و دانش بشری است.

فواید میوه ها و خوراکی ها

آب

بهترین آب ها برای نوشیدن آبی است که چشمه ی آن از سمت مشرق و سبک و روشن باشد. سالم ترین و بهترین آن ها، آبی است که با داشتن صفات مزبور از محل خود بجوشد و مجرای آن شکاف تپه ها وکوه های خاکی باشد.

آب های شور و آب های سنگین موجب یبوست معده می شود و آب برف و آب یخ برای غالب مزاج های مضر و خطرناک است.

هر کس می خواهد معده اش او را آزار ندهد، در میان غذا خوردن آب ننوشد تا این غذا خوردن تمام شود و هر که آب میان غذا بنوشد رطوبت در بدنش جای گرفته و معده اش ضعیف می شود و رگ ها نمی توانند انرژی غذا را جذب کنند زیرا هرگاه آب پشت سرهم نوشیده شود معده بزرگ می شود.

هر کس با آبی غسل کند که قبلاً در آن غسل شده باشد و به جذام مبتلا شود، نباید جز خودش را سرزنش کند.

نوشیدن آب سرد پس از غذاهای گرم و شیرین ی جات دندان ها را از بین می برد.

هرکه می خواهد دندان هایش فاسد نشود شیرینی نخورد مگر این که پس از آن که تکه نانی بخورد.

آب گرم را هر گاه هفت مرتبه بجوشانی و از ظرفی به ظرف دیگر ببری از بین برنده ی تب، نیرو دهنده ی ساق ها و مچ پاها می باشد.

آب سرد حرارت بدن را فرو می نشاند، صفرا را آرام می سازد، غذا را هضم می کند، پس مانده ای را که در سر معده هست ذوب می سازد و تب را از میان می برد.

آلو

آلوی تازه حرارت را خاموش و صفرا را تسکین می کند و آلوی خشک خون را ساکن می کند و درد مهلک را آسان و از بین می برد.

آلو برای دردها دواست به اذن خداوند عزوجل.

آویشن

پیشوایان اسلام به قدری این گیاه را مفید می دانسته اند که حضرت رضا(ع) می فرمودند: آویشن تنها داروی امیرالمؤمنین بوده است.

آویشن معده را تقویت می کند، بلغم را برطرف می نماید و نیز انسان را از لقوه در امان نگه می دارد.

مردی در خدمت امام هشتم(ع) از رطوبت مزاج و علاج آن سؤال نمود. آن حضرت دستور داد که آویشن بکوبد و ناشتا به دهان خود بریزد.

انار

عمروبن ابراهیم از خراسانی (امام رضا^(ع)) روایت کرد: خوردن انار شیرین، منی مرد را زیاد می کند و اگر زنی باردار باشد و انار شیرین بخورد، فرزند او زیبا رو می شود.

آب انار ملس را بِمک که انسان را نیرومند و خون را زنده می سازد.

به کوشش: مژگان اشرفی