نقش بره موم در کندو

ارسطو (322-384 قبل از میلاد) در حالی که هم به عنوان آموزگار اسکندر مقدونی عمل می کرد و هم به نوشتن کتاب های بزرگ خویش پیرامون اخلاقیات و فلسفه مشغول بود، زمانی هم برای نوشتن نخستین کتاب مفصل علوم طبیعی در مورد زندگی جانوران به دست آورد.

این کتاب شامل منابع مختلف و مفصل دربارۀ زندگی زنبور عسل بود. هدف بزرگ ارسطو این بود که از آنچه در درون کندو می گذرد بویزه از نقش زنبور مادر یا زنبور ملکه، آگاهی یابد. ارسطو دو نوع بره موم را شناسایی کرد و به درک روشنی از نقش و اهداف آنها رسیده بود. او می گوید بره موم conosis را زنبوران عسل برای پر کردن شکاف ها و سوراخ های کندو به کار می برند تا جلوی ورود نور، هوا و مهاجمان بالقوه، مثل عنکبوتها، مورچه هاو دیگر حشراتی که ممکن است به محیط گرم، پناهگاه و اندوختۀ غذایی آن یورش برند را بگیرد. از سوی دیگر بره موم Mitys ماده ای غنی تر، تیره رنگ تر و معطرتر است. این ماده برای تنگ کردن ورودی کندو و نیز در ساخت دیواره های حجره ها به کار می رود. اد امیری نویسنده عرب سال ها بعد بینش روشنگرانه ای هم در مورد چگونگی کار ارسطو به عنوان دانشمند و هم پیرامون استفاده های بره موم به دست می دهد ارسطو برای مشاهدۀ زنبورهای عسل در حین کار کردن، کندویی شیشه ای ساخت. اما زنبورها زیر بار نرفتند و فقط موقعی به کار مشغول شدند که داخل شیشه را با ماده ای تیره و چسبنده اندود کردند که نشانۀ روشنی از استفاده از بره موم برای جلوگیری از ورود روشنایی به درون کندو بود.

آیا این ماده نوعی سیستم ایمنی خارجی است؟

نقش بره موم در کندو با معمایی کانونی ارتباط دارد. چگونه یک کلنی از زنبوران (متشکل از پنجاه هزار زنبور یا بیشتر) در محیطی عملاً سربسته و تنگ در دمای ثابت 35 درجه سانتی گراد و با میزان رطوبت 90 درصد می توانند دوام بیاورند؟ بی گمان این شرایط برای رشد میکروب ها و گسترش بیماری آماده است. با این وجود، زنبورهای عسل نه تنها در چنین محیطی دوام آورده اند، بلکه در همین محیط طی میلیونها سال تولید مثل کرده اند. از بسیاری جهات، شرایط درون کندو بازتاب وضعیت درون پیکر آدمی است (دمای لازم برای پرورش نوزادان دقیقاَ همانند دمای تن آدمی است) و با مشکلات همسانی رو به روست (شامل دما و رطوبت بالا). پاسخ برای آدمیان این است که بدن ما از ساز و کار دفاع ایمنی پیچیده ای برخوردار است در حالی که زنبورهای عسل از بره موم بدین منظور استفاده می کنند. هر چند ظاهر امر ممکن است تعجب آور باشد، ولی مشکل بتوان از این نتیجه گیری صرف نظر کرد که بره موم به شکل مؤثر نوعی سیستم ایمنی دفاعی خارجی برای کندوی زنبورهای گوناگون به اجرا در می آورد. در همین حال این ماده در برگیرنده فرآیندهای دارویی بسیار پیچیده ای می باشد که جنبه هایی از آن هنوز بطور کامل شناخته نشده است.

…………… »پدافند شهر« …………….

ورودی کندو که دروازه ورودی شهر به شمار می آید، هر دو ساز و کار را در خود گرد آورده است. گذرگاه پیچ در پیچ به طور کامل از بره موم ساخته شده است. این گذرگاه باید تنها ورودی کندو باشد. همۀ زنبورهایی که بین کندو و جهان خارج در حال رفت و آمد هستند باید از این گذرگاه بگذرند. عملاً و از لحاظ ساختاری، باریک کردن ورودی کندو به طرف پایین با بره موم، امکان دفاع از کندو در مقابل مهاجمان بویژه دیگر زنبورها، مورچه ها و دیگر حشرات به وسیلۀ زنبورهای محافظ به وجود می آورد. امام بره موم از راه پنهان تری نیز از کندو دفاع می کند این ماده که از رزین ساخته شده همچنین به عنوان نوعی اتاقک استریل کننده عمل می کند که همه زنبورها باید از درون آن بگذرند، اتاقکی باریک دراز و پر پیچ و خم که زنبورها به آرامی در حالی که به سمت قلب کندو در حرکت هستند (جایی که به عنوان استریل ترین محیط شناخته شده در طبیعت می باشد) از باکتری ها پاک می کند.