نمک؛ احادیث مربوطه و انواع ملح

احادیث مربوطه؛

هشام بن سالم در کتاب کافی از امام صادق (ع) نقل می کند پیامبر اکرم (ص) به علی (ع) فرمودند: یا علی! غذا را با نمک شروع کن و با نمک ختم کن زیرا اگر کسی چنین کند از هفتاد و دو نوع بلا و بیماری از قبیل جنون و برص در امان خواهد بود. پیامبر (ص): خداوند به موسی بن عمران وحی کرد که با نمک آغاز کن و با نمک پایان ده، چرا که درمان هفتاد درد در نمک است و کمترین این دردها دیوانگی، جذام، پیسی، گلو درد، دندان درد، شکم درد است. پیامبر (ص): هر کس پیش از هر چیز و پس از هر چیز نمک بخورد پروردگار سیصد و سی نوع بلا را که کمترینش جذام است از او برمی دارد. کژدمی، پیامبر خدا را نیش زد، پیامبر (ص) فرمودند: خدایت لعنت کند که هیچ برایت تفاوتی نمی کند که مؤمنی را بگزی یا کافر را سپس قدری نمک خواست و بر جای گزش مالید و در نتیجه درد فرونشست. اگر مردم از آنچه در نمک هست آگاهی داشتند، با وجود آن دیگر هیچ پادزهری نمی جستند. (کتاب طب النبی)

ملح:

بفارسی نمک و به ترکی دوز و به هندی لون نامند. ماهیت آن: جسم سفید رنگ که در آب گداخته می گردد و داخل کل اطعمه استفاده می شود بجز شیرینی جات مثل حلوا. به دو دسته معدنی و غیر معدنی تقسیم می شود که معدنی آن حجری و غیر حجری است حجری آن رطوبتی است از شکافهای بعضی کوهها و غارها و قعر آنها تراوش نموده متحجر می گردد و بهترین آن سفید صلب صاف و شفاف که اندرانی نامند است و نمک لاهوری نیز از قبیل آن است و نیز از قبیل آن آبی از بعضی اراضی می جوشد و یا بعنوان ترشح از رگهای زمین تراوش می نماید و مادام که در جای خود است غیر منجمد و متحجر نیست و چون از آنجا حرکت دهند و به جای دیگر برند مانند آنکه قریب آنها حوض کنند و آن آب را در آن بندند و چون زمانی بر آن بگذرد و هوای سرد بر آن و زد منجمد متحجر گردد مانند نمک هر موزی و سانبهر و مانند اینها. طبیعت آن: در دویم گرم و خشک در سیم و جهت مبرودین و هضم غذا و رفع ثقل معده و مفتح سده کبد و طحال و کشنده کرم معده و اعما احشا آورد و ریاح را دفع نمایند مضر محرورین و گرده و مثانه و اسهال آورد و منی را رقیق می کند مصلح آن با روغن تازه گاو و گاومیش و بز استعمال نمودن آن.

انواع ملح:

ملح رشیدی که مایل به سرخی است.

ملح العجین یعنی نمک که داخل خمیر نان و طعام می نمایند و آن اقسام و رنگهای مختلف می باشد نمک دریا که نمک در فارس و ایران می باشد.

نمک مصنوع از آب دریا و در هر بلدی قسمی از آن مستعمل مانند آنکه در عراق، عرب و عربستان و روم و مجاز و نواح آن مجری مذکور و در فارس و ایران غیر حجر مأخوذ از دریا و در سواحل سندود کهن بنگاله همه مصنوع از آب بحر شور و در کور کهپور و جونیور و بنارس و نواح آن آنها نمک مصنوع از خاک زمینهای شوره زار خاک آن امکنه را جمع نموده و در آب حل و آب آن را گرفته طبخ می دهند تا منجمد می گردد و رنگهای آن سفید مایل به سرخی و مایل سیاهی و بهترین همه سفید آن است. طبیعت: گرم و خشک در دویم مگر مصنوع از آب بحر که گرمی و خشکی آن زیاده است. افعال و خواص آن: قریب به نمک اندرانی است الا مصنوع آن که قوت اسهال و حدت آن زیاده و مایل به تلخی است.

ملح طبرزد: نمک جبلی حجری است بهترین آن سفید صاف شفاف مسمی به اندرانی و لاهوری آنست.

ملح المرّ: به فارسی نمک تلخ، نمکی است سفید مایل سیاهی و زردی، طبیعت آن گرم و خشک تا چهارم. خواص در اندمات جراحان با صمغ عربی و روغن زیتون قوی تر از سایر اقسام است.

ملح نفطی: املاح معدنی سیاه رنگ بدبو با نقطیت و از بریان نمودن و سوختن با آتش نقطیت آن کم و زایل گشته سفید می گردد. طبیعت آن: در سیم گرم و خشک، افعال: قوت مسهله و مقید آن زیاده از سایر املاح و در امزاج بلغم و سودا قوی تر از سایر اقسام است چون با روغن گلسرخ طلا نمایند در رفع جرب و جوشش ابدان عجیب الفعل

ملح هندی: نمکی شفاف سرخ رنگ مایل به سیاهی که بنفسجی نامند و قطعه های آن اندک بزرگ و به هندی سبنده لون نامند. طبیعت: در اول سیم گرم و خشک. خواص آن: مسهل ماءاصفر و سودا و بلغم و محرک اشتها، محلل ریاح و در سایر افعال مانند سایر اقسام. مقدار شربت آن: یک درم و نیم آن.

ملح فرنگی: نمکی است مصنوع مصاعد قلمها و قطعه های بزرگ و کوچک سفید و شفاف که از فرنگ می آورند طعم آن اندک شور مسهل بلغم، سودا، مالصفر، حمیات عفنه مزمنه نافع چون مقدار دو تویه تا چهار تویه آن در آب گرم با عرق رازیانه حل و با شکر مخلوط مفید است برای درمان. اگر از آن قوی تر خواهند 4 تویه شیر خشت، 4 ماشه برگ گلسرخ و 6 ماشه رازیانه نیم کوفته شب در آب بخیسانید و صبح صاف کرده 5/0 گرم نموده بیاشامند و از برای اعانت عمل آن گاه گاه عرق رازیانه 5/0 گرم بیاشامند.

ملح اندرانی: صاف و شفاف و بلوری است و به فارسی نمک بلوری نامند طبیعت آن در آخر دویم گرم و خشک خواص آن مقوی و فهم و ذهن و مسهل بلغم و لزوجات و رافع تخمه طعام و جشا و مرادویه عین جهت امراض مذکوره در نمک غیر آن جایز و مستعمل نیست.

ملح سانبهر: قطعه های کوچک و سرخ رنگ در لطافت از نمک لاهوری کمتر و در طبیعت و افعال و خواص آن قریب بدان است.

ملح اسود: نمک سیاه اندک تلخی. طبیعت: گرم و خشکی زیاد. خواص: قوت تلبین و اسهال و جلای این زیاده چون نرم سوده با قدری هسته انبه خشک نرم سوده مفروح نموده اندکی بخورند فواق را از بین می برد.

گردآورنده: عاطفه مهناوی