…. و اما در معرفی ملیون یا خربزه نقل شده در نسخه خطی مذکور، حکیم آورده است خربزه از جنس گرمک که ملیون نامیده می شود و مطلقاً نامی از طالبی نمی آید و در معرفی هیات و شکل آن می گوید:”زردِ مخطط به زردی و سبزی و زردِ مایل به سفیدی یک رنگ و مدور و شلغمی و اندک طولانی” در واقع ملیون یکی از انواع صیفیجات است ولی ملون در معنی خود صیفیجات است. یعنی وقتی الوان و اشکال مختلف گرمک، دستنبو یا ملیون را ذکر می کند دو شکل را بر می شمارد: 1.زرد رنگ با خط های زرد و سبز 2.زرد رنگ مایل به سفیدی و گرد و مدور مثل شلغم سفید کمی بیضی شکل و دراز و طولانی؛ همان طور که به نظر می رسد در هیچ یک از این الوان و اشکال مِلون امروزی شباهتی را به ذهن متبادر نمی کند. لذا کلمه عربی ملیون که به هیچ وجه نه از نظر شباهت ظاهری ذکر شده در جمهور و جمیع کتب و هم از نظر وجه تسمیه ملون امروزی نیست. پس نوعی از خربزه است که اگر به ذکر شکل و شمایلی که از ملیون نقل شده دقت شود کاملا شبیه خربزه است.
در کتاب الصیدنة فی الطب، ابوریحان بیرونی نیز ذیل بطيخ (خربزه) آورده است:”اهوازى در معارف بلاد روم گويد: خربزه خام (نارس) را انكورن خوانند و خربزه پخته (رسيده) را پيپون گويند. ابو ريحان گويد خربزه هندى [هندوانه] را به بغداد رقّى گويند و در ماوراء النهر خربز گويند. ازهرى گويد: در كتاب حاوى آوردهاند كه مليون نوعى است از انواع خربزهها و جرم او به هيئت دراز باشد.
آیت الله مصطفی نورانی هم با تحقیق و اشراف بر کلیه کتب کهن ذکر این میوه را در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی آورده است:
” درداب: بفتح دال و سكون را و فتح دال مهملتين و الف و باى موحده به فارسي دستنبويه و به هندى كچرى به فتح كاف و سكون جيم فارسي و كسر راء مهمله و يا در بنگاله كرمين و سيندني نيز نامند. ماهيت آن:از جنس خربزه گرمك است كه مليون نامند و كوچكتر از آن و به الوان و اشكال مختلف مىباشد زرد مخطط به زردى و سبزى و زرد مائل به سفيدى يك رنگ و مدور
و شلغمي و اندك طولاني و لحم آن كمتر از خربزه و مغز آن در خامي تلخ و بعد رسيدن شيرين مىگردد با اندك تلخي و تخم آن ريزه
و صاحب تحفه نوشته كه اكثرى آن را مليون دانستهاند و غلط است. بطيخ را در ما وراء النهر خربزه مىگويند، لغت رومى است و به فارسى خربزه مىنامند شيرين آن سرد و بهترين نوع آن شيرين كم آب نازك بىجرم است و بهترين ناشيرين آن مليون است كه خربزه گرمك مىنامند. از جنس خربزه گرمك است كه مليون نامند و كوچكتر از آن و به الوان و اشكال مختلف مىباشد.
زرد مخطط به زردى و سبزى و زرد مائل به سفيدى يك رنك و مدور و شلغمي و اندك طولاني و لحم آن كمتر از خربزه و مغز آن در خامي تلخ و بعد رسيدن شيرين مىگردد با اندك تلخي و تخم آن ريزه و صاحب تحفه نوشته كه اكثرى آن را مليون دانستهاند و غلط است.”
و در شرح الاسماء شیخ الرئیس آمده است:” نبات مشهور بهذا الاسم فى جميع البلاد العربيه و منه مدور و منه مستطيل و المستطيل منه هو الذى اسمه باليونانى ملیوناً و اهل مصر يسمون البطيخ البطيخ الاصغر لانهم يسمون الدلاع البطيخ الاخضر”
و در کتاب فرهنگ انجمن آراى ناصرى آمده است:
” خربزه پيشرس كم حلاوت كه آن را گرمك نيز گويند و به عربى مليون خوانند. “
در کتاب تحفةالمومنین، حکیم مومن می فرماید:” لغت رومى است و به فارسى خربزه نامند. شيرين او سرد … و بهترين او شيرين كم آب نازك بىجرم است و بهترين ناشيرين او مليون است كه خربزه گرمك نامند. “
در مفاتیح الارزاق آمده است:”خربزه به فتح خای معجمه و سکون رای مهمله و باء موحده و فتح زای معجمه و هاء، فارسی است.
به زبان رومی و لغت عربی بطّیخ، به کسر باء و طای مشدّد و سکون یای مثنّات تحتانیّه و خای معجمه و به یونانی “فافنس” و به ترکی “قائون” نامند.
انواع خربزه بسیار است، بخارائی و سمرقندی و دارایی و غیر اینها. از اصناف جَیّده و گرمک و ملیون نامند. فائیزه از اصناف پست و متوسط آن و غیر اینها از اصناف بسیار، که تفصیل آن طولی دارد؛ تا پنجاه نوع همین است. هر چند شیرین تر و لطیف تر و نازک تر باشد، جوهر آن بهتر، و هر چه تفته تر و غلیظ تر باشد، زبون تر است.”
از آنجا که در دو قرن اخیر، استعمارگران با تسلط بر این مرز و بوم علاوه بر چپاول کشور ما همواره فرهنگ زدائی در همه امور را سرلوحه خود قرار داده اند؛ با بیان یک مثال واضح و روشن سوالی را که در مورد ملون برای ما ایجاد شده را هم مطرح می کنیم: ما در فرهنگ خود باغ، باغچه، باغستان، گلستان، بوستان، نارنجستان، توتستان، قلمستان و …داشته ایم که به بهانه اصلاح فرهنگ همه را با جایگزین کردن یک کلمه غلط به نام پارک زدوده اند و فرزندان از والدین خود سوال می کنند که پارک چه معنایی دارد؟ آیا مربوط به باغ و فضای سبز است یا مکان استقرار ماشین ها؟
تهیه کننده: هیات علمی جامعه اسلامی حامیان کشاورزی ایران
? منابع:
➖ الحاوی فی الطب، محمد بن زکریای رازی
➖الصیدنه فی الطب، ابوریحان بیرونی
➖تحفة المؤمنین، سید محمد مؤمن تنکابنی
➖الابنیه عن حقایق الادویه، ابومنصور موفق بن علی هروی
➖فرهنگ انجمن آراى ناصرى، رضا قلی خان هدایت
➖مفاتیح الارزاق یا کلید در گنجهای گهر، محمد یوسف نوری
➖ تحفةالمومنین، حکیم مومن تنکابنی
➖شرح الاسماء العقار، شیخ الرئیس ابی عمران موسی بن عبیدالله الاسرائیلی قرطبی،به کوشش: ماکس مایرهف
➖دانشنامه آزاد ویکی پدیا
کدمطلب:DR97041301
[box type=”note”] برگرفته شده از: سایت جامعه اسلامی حامیان کشاورزی ایران [/box]
لینک بخش اول و سوم:
