هدیه طبیعت؛ گنجینه سلامتی
نگاهی به خواص گیاهان دارویی و راه‌های درمان بیماری‌ها
.طبیعت بخشنده هزاران سال است که با گشاده‌دستی گنجینه‌های پیدا و پنهان خویش را نثار فرزندان خود می‌کند.
هزاران سال است که طبیعت سخاوتمند با نثار گل، گیاهان و میوه‌های دارویی مرهم بر زخم‌های فرزندان خود می‌نهند و آنان را شفا می‌بخشد.
بزرگ‌ترین معجزه این گیاهان گل‌ها و میوه‌های متنوع دارویی، این است که مصرف آنها چنان که با دستور پزشک انجام پذیرد هیچ گونه عوارض جانبی ندارد و به دنبال درمان یک بیماری، بیماری دیگر را باعث نمی‌شود.
از سوی دیگر هزینه داروهای گیاهی که تجویز می‌شود نسبت به داروهای شیمیایی بسیار پایین است به نحوی که 7 درصد کل هزینه‌های نظام خدمات درمانی را شامل می‌شود با این حال متاسفانه تمایل به استفاده از گیاهان دارویی نسبت به داروهای شیمیایی کمتر است و هزینه‌های سرسام‌آور پزشکی مرهون استفاده از داروهای شیمیایی و تولید روز افزون آنها به وسیله شرکت‌های داروسازی و صنعت دارویی است.
بدن انسان قدرت قابل ملاحظه‌ای برای درمان خویش دارد اما متاسفانه اکثر انسان‌ها از شرایط بدنی خود آگاهی کافی ندارند و با هیچ‌یک از شیوه‌های پاکسازی بدن آشنا نیستند.
به همین دلیل روشهای پاکسازی بدن از سموم از جمله قی کردن، حجامت کردن، فصد (خون‌گیری) یا مصرف داروهای مسهل را نمی‌شناسند و انجام این نوع پاکسازی‌ها برایشان بسیار دشوار است.
این افراد اگر به خواص پاکسازی بدن توجه بیشتری نشان دهند هیچ‌گاه از این روشهای سودمند دست برنمی‌دارند و همچنان به رعایت رژیم غذایی و توانمند کردن ایمنی بدن خود می‌پردازند.
به اعتقاد متخصصان تغذیه چربی‌ها، مواد زائد و سموم اگر در بدن انباشته شوند و راه فراری برای خروج آنها از بدن وجود نداشته باشد موجب بروز بیماری‌های مختلف به ویژه بیماری‌های گوارشی در بدن خواهند شد.
با پاکسازی بدن از مواد زائد و سموم انباشته شده، گردش خون سالم در سراسر بدن به جریان خواهد افتاد و در این حالت که بدن در حال بیرون‌ریزی مواد زائد است رعایت رژیم غذایی و حرکات مناسب ورزشی به ایمن‌سازی بدن کمک می‌کند.
سلامتی موهبتی گرانبها
دکتر «علیرضا زمانی‌یکتا» مدیرعامل سلامتکده طب سنتی «کیمیا» در گفت‌وگو با کیهان با اشاره به اینکه سلامتی موهبتی گرانبها است که خداوند صرف‌نظر از جنس، نژاد، مذهب و… برای انسان مقدر کرده است، می‌گوید: «احترام به ارزش‌ها و کرامت والای انسانی از اصول اساسی و پایه‌های نظام جمهوری اسلامی است و بر این اساس رعایت حال بیماران و در نظر گرفتن شرایط آنان برای ما بسیار مهم است چرا که با سلامت جسمی و روانی جامعه و به تبع آن بهبود وضعیت زندگی افراد می‌توان انتظار یک جامعه سالم، والا و مبتنی بر ارزش‌ها و کرامت‌های انسانی و اسلامی را داشت.»
آشنایی بیماران با روشهای درمان
وی می‌افزاید: «مهم‌ترین نقش پزشک برای درمان بیماری‌ها این است که بیمار را با روشهای درمانی آشنا کند و تمام مراحل خدمات درمانی را در اختیار مریض قرار دهد تا با اعتماد و اطمینان کامل به درمان خود کمک کند.»
به گفته دکتر زمانی استفاده از داروهای شیمیایی برای درمان بیماری‌ها بد نیست اما در کنار آن استفاده از داروهای گیاهی می‌تواند درمان را تکمیل کند و بهبود بیمار را تسریع بخشد.
وی تاکید می‌کند: «متاسفانه برخی از افراد از فار‌ماکولوژی گیاهی اطلاع چندانی ندارند و داروهای گیاهی را نمی‌شناسند بنابراین اگر فواید این داروها به افراد آموزش داده شود به ویژه در دانشگاه‌‌ها و مدارس تدریس شود طب گیاهی یا گیاه درمانی رونق زیادی پیدا می‌کند و مردم به جای استفاده از داروهای شیمیایی از گیاهان دارویی که خوشبختانه در ایران به مقدار فراوان یافت می‌شود استفاده می‌کنند.»
تنوع گیاهی در ایران
ایران منبع سرشاری از گونه‌های مختلف گیاهان دارویی است که در نقاط مختلف ایران به صورت خودرو رشد می‌کنند.
تنوع گیاهی که در کشورمان وجود دارد در هیچ جای دنیا مشاهده نمی‌شود.
از بین حدود 3000 گونه گیاه دارویی که در دنیا شناخته شده است حدود 140 گونه خاص ایران است.
در حال حاضر به علت آشنا نبودن افراد به داروهای گیاهی و طب گیاهی این داروها در ایران کمتر مصرف می‌شود در حالی که طب گیاهی در کشورهای دیگر طرفداران بیشتری پیدا کرده است.
به اعتقاد متخصصان طب سنتی و گیاهی متاسفانه در کشور ما تحول اساسی در سیستم گیاه درمانی که به صورت غیربهداشتی و ابتدایی در عطاری ها عرضه می‌گردد رخ نداده است در حالی که ایران از نظر سوابق تاریخی و پزشکی و همچنین از نظر اقلیمی و تنوع گونه‌های گیاهی از پرچمداران این شیوه درمانی در جهان است.
کشورهایی مثل فرانسه، آلمان، انگلیس، سوئیس و ژاپن بخش عمده‌ای از گیاهان دارویی خود را از ایران و کشورهای خاورمیانه تامین می‌کنند و پس از تبدیل به محصولات نهایی از جمله محصولات دارویی و آرایشی و بهداشتی مجددا به کشورهای فروشنده مواد اولیه با قیمت فوق‌العاده بالاتر به فروش می‌رسانند.
با یک تخمین ساده می‌توان رقم مبادله شده در نقل و انتقال گیاهان دارویی و صنعتی و محصولات حاصل از آنها را حدس زد.
در حالی که اگر بتوان بخشی از این ارقام را جذب سیستم بازرگانی داخلی کرد از جنبه اقتصادی بسیار سودآور است و منافع حاصل از این نوع فعالیت بسیار بالا است.
داروخانه خدا
یک عطار که در حوالی سیدخندان مغازه عطاری دارد درباره استقبال مردم از داروهای گیاهی در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «با اینکه عطاری‌ها داروخانه خدا هستند و گیاهان دارویی که به صورت خودرو یا پرورشی و به مقدار فراوان در عطاری‌ها یافت می‌شود با این حال با استقبال زیادی از سوی مردم مواجه نیستند و برخی از آنان روزها و ماه‌ها خاموش و بی‌صدا در قفسه‌ها می‌مانند و کسی خریدار آنان نیست.»
وی اضافه می‌کند: «این داروها، پرخاصیت، مفید و بی‌ضرر هستند و در درمان اکثر بیماری‌ها نقش فراوانی دارند، اما اطلاع مردم از این گیاهان زیاد نیست و بسیاری از آنان ناشناخته هستند و ناشناخته می‌مانند.
به گفته این عطار بسیاری از بیماری‌های گوارشی، عفونی و حتی بیماری‌های لاعلاج از طریق همین داروها درمان شده است و اگر افراد به خاصیت این داروها پی ببرند هرگز دست از مصرف آنها برنمی‌دارند و جزو مایحتاج ضروری زندگی آنان می‌شود.»
وی تاکید می‌کند: «در گذشته که بیماری‌ها مانند امروز فراوان و لاعلاج نبودند این گیاهان دارویی نقش مهمی در معالجه بیماران بازی می‌کردند و امید است که باز هم به اهمیت این داروها پی برده شود و یخچال‌ها و قفسه‌های دارویی منازل به جای داروهای شیمیایی پر از عرقیات سنتی، عصاره‌های گیاهی و داروهای پرارزش گیاهی شوند.»
داروهای گیاهی جایگزین داروهای شیمیایی
از زمانی که بشر به دلیل روی آوردن به زندگی شهری و جامعه صنعتی از آغوش مهربان طبیعت فاصله گرفت و برای درمان بیماری‌های خود از مواد شیمیایی و غیرطبیعی استفاده کرد بیماری‌ها نه تنها کاهش پیدا نکرد بلکه میزان بیماری‌ها و مرگ و میرها افزایش یافت و هزاران بیماری نوظهور و لاعلاج به وجود آمد.
اما انسان‌پس از بروز خطرات و عوارض داروهای شیمیایی و بیماری‌های کشنده و خطرناک، مجددا به سوی دامان طبیعت گرایش پیدا کرد و با برخورداری از دانش و تکنولوژی پیشرفته مبادرت به تولید داروهای طبیعی با منشأ گیاهی نمود.
درمانگران و بسیاری از محققان می‌گویند فقط زمانی می‌توان به اهمیت داروهای گیاهی پی برد که به صف‌های طولانی در مقابل داروخانه‌ها یا مراکز دارویی توجه شود که برای گرفتن یک داروی خاص مجبورند به داروخانه‌های متعدد مراجعه کنند و نهایتا داروی مورد نیاز خود را در یک مرکز دارویی بیابند.
در بسیاری از کشورهای آسیایی روشهای درمانی سنتی متکی بر گیاهان اعتبار زیادی دارد و بسیاری از بیماری‌ها با طب گیاهی درمان می‌شوند.یک تحقیق نشان می‌دهد که 70 تا 80 درصد مردم کشورهای آسیایی به طور نسبی یا کامل به درمان‌های گیاهی متوسل می‌شوند. اگرچه عواملی چون عدم حضور پزشک و یا عدم وجود داروها می‌تواند محرکی برای استفاده از گیاهان تلقی گردد اما تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که عوامل فرهنگی و اجتماعی نیز موثر می‌باشند.به گفته اکثر پزشکان طب سنتی، آموزش مردم و شناساندن خواص گیاهان دارویی می‌تواند نقش مهمی در استفاده از داروهای گیاهی باشد.در کشورهای پیشرفته بیش از 25 درصد داروهایی که با نسخه پزشک عرضه می‌گردد حاوی یک یا چند جزء دارویی حاصل از گیاهان است.
پزشکان متخصص در امر درمان طبیعی علاوه بر ارائه توصیه‌هایی درباره نحوه زندگی، رژیم غذایی و انجام تمرین‌های مناسب ورزشی، ممکن است تصمیم بگیرند که از یک و یا چند شیوه و تکنیک درمان طبیعی استفاده کنند.
شیوه‌هایی چون تغذیه کلینیکی، طب گیاهی، طب سوزنی، آب درمانی، طب فیزیکی مانند ماساژ دادن و شیوه‌های دستی درمانی، انجام جلسات مشاوره‌ای، معالجات روان درمانی از جمله روشهای درمان طبیعی هستند که معمولا بهترین جایگزین برای درمان‌های شیمیایی و استفاده از داروهای شیمیایی است.
موقعیت گیاهان دارویی و صنعتی
گیاهان دارویی و صنعتی غالبا به دو شکل مورد استفاده قرار می‌گیرند. نخست به صورت خام به عنوان داروهای خانگی، چاشنی و یا قابل استفاده در صنایع دستی که در این صورت می‌توان آنها را «کالاهای عطاری» نامید.
در حالت دوم بسیاری از این گیاهان به عنوان مواد اولیه صنایع دارویی و شیمیایی استفاده می‌شوند. محمدرضا خدری کارشناس طب سنتی و متخصص در شناسایی گیاهان دارویی با بیان مطلب فوق نظرات خوبی در مورد موقعیت گیاهان دارویی ارائه می‌دهد و می‌گوید: «نزدیک به 70 درصد داروهای شیمیایی موجود از اجزای نباتی تهیه می‌شوند و غالب اسانس‌های خوراکی و صنعتی، رنگ‌ها و عصاره‌های مورد مصرف در صنایع غذایی دارای منشأ گیاهی هستند.»
خدری در تکمیل صحبت‌هایش خاطرنشان می‌کند: «طی سالیان گذشته در صنایع دارویی تلاش‌های زیادی جهت دستیابی به خودکفایی در تهیه مواد اولیه داروهای شیمیایی صورت گرفته است لیکن موفقیت چندانی در مقابل سرمایه‌گذاری انجام شده به منظور قطع وابستگی کامل حاصل نشده است.این در حالی است که خوشبختانه در زمینه کشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی، دانش فنی کافی در کشور وجود دارد و به تکنولوژی پیچیده‌ای نیاز نیست.»این کارشناس طب سنتی می‌افزاید: «گیاهان دارویی در انواع مختلف شرایط آب و هوایی قابل رشد هستند و تعداد زیادی از آنان به آب کمی احتیاج دارند. از سوی دیگر گیاهان دارویی و معطر غالبا چندساله‌اند و در زمین‌هایی که به علت شستوشوی بادی یا آبی برای کشت گیاهان یکساله مناسب نیستند قابل کشتند و از شستوشوی خاک نیز جلوگیری می‌کنند.»خدری می‌گوید: «کشت این‌گونه گیاهان که به زمین و هزینه کمی نیاز دارند و محافظ طبیعت نیز هستند منافع اقتصادی فراوانی دارد و از آنجا که برای تامین مواد اولیه و بسته‌بندی آن هم نیاز به صنایع پیچیده وجود ندارد گسترش صنایع دارویی موجب قطع وابستگی خواهد شد.»
فریده شریفی