ورزش؛ سدی در برابر سیل ناملایمات
نگاهی به اهمیت ورزش و نقش آن در تامین سلامتی
قلبی که در کمتر از کسری از ثانیه می‌ایستد، ذهنی که درگیر درگیری‌های روزانه است، جانی که در اثر بی‌تحرکی عضلات با کمی فعالیت از تن در می‌رود و …همه و همه علائمی هستند که در اثر کم توجهی به ورزش و در ادامه در اثر تاثیرپذیری بدن از عدم تحرک ممکن است سراغ ما بیایند. بیماری، بدن درد، فشار عصبی و … مسائلی هستند که ممکن است برای هریک از ما اتفاق بیفتند و در این بین توان مقابله با آنها با اهمیت دادن به ورزش، هنری است که باید هرچه بیشتر در میان ما آموخته شود.
این روزها با پیشرفت علم و تنوع ابزارهای سرگرم‌کننده دیگر میل به ورزش کمتر شده است و به نوعی می‌توان گفت مرد عمل در ورزش کم است.
کاهش میل به ورزش
عده‌ای در این بین ترجیح می‌دهند به جای حضور در اماکن ورزشی و تحرک بدن پای دستگاه‌های بازی بنشینند و بجای دویدن به دنبال توپ در زمین‌های فوتبال سختی را برخود راه نداده و با دسته‌های بازی، بازیکنان را در صفحه تلویزیون حرکت دهند. شاید اگر در گذشته این جملات را در کنار هم می‌گذاشتیم باید در پسوند این جملات می‌گفتیم این نفرات غافل از اثرات سوء عدم تحرک در حال آسیب به سلامتی خود هستند، اما بعید به نظر می‌رسد این روزها دیگر کسی نداند که ورزش رابطه‌ای مستقیم با سلامتی دارد و مسیر ورزش و سلامتی جاده‌ای دو طرفه است که هرقدر در آن از سرعت ورزش کاسته شود سرعت سلامتی هم متناسب با آن کاهش می‌یابد.
این گزارش اما بهانه‌ای خواهد بود تا تلنگری بزنیم به خودمان تا با نگاهی عمیق‌تر به مسئله ورزش نگاه کنیم. بدون شک با کمی تامل و با پذیرفتن ضرورت توجه به ورزش می‌توانیم در برنامه روزانه خودمان زمانی هرچند کوتاه را به ورزش اختصاص دهیم. این روزها که شبکه‌های مجازی امان رسیدن به هر فعالیت دیگری را به افراد نمی‌دهند، دقایقی ورزش می‌تواند ثابت کند که گاه بودن در جمع ورزشکاران و شادابی یک محیط ورزشی می‌تواند دست کم محیطی بهتر از فضای مجازی باشد.
تاثیر ورزش در زندگی
محسن سجادی شهروندی 34 ساله است. محسن را حوالی ساعت هفت و سی دقیقه صبح در حال دویدن در یکی از پارک‌های تهران می‌بینم. چند دقیقه‌ای روی نیمکتی می‌نشینم تا ورزشش به پایان برسد و سپس سراغش می‌روم. این شهروند در گفت و گو با گزارشگر کیهان می‌گوید: «اگر مشکل خاصی برایم پیش نیاید هر روز صبح در همین ساعات به پارک می‌آیم و ورزش می‌کنم. شغل من آزاد است و تا قبل از رفتن به محل کار فرصت کافی برای ورزش کردن و صبحانه خوردن را دارم. به نظر من ورزش کردن تاثیرات مثبت بسیاری روی زندگی می‌گذارد و به شخصه در این چندماهی که صبح‌ها به پارک می‌آیم و ورزش می‌کنم احساس می‌کنم رفتارم با خانواده ام بهتر شده است و حتی در محیط کار با انرژی بیشتری با مشتریان برخورد می‌کنم.»
سجادی ادامه می‌دهد: «من در دوران جوانی هم در یک رشته رزمی فعالیت داشتم اما با بالاتر رفتن سن و افزوده شدن دغدغه‌های بیشتر در زندگی‌ام آن ورزش را کنار گذاشتم ولی در حال حاضر احساس می‌کنم از ورزش لذت بیشتری نسبت به آن دوران می‌برم. امروز متاسفانه برای یکی دو تا از دوستانم مشکلی پیش آمده، اما در سایر روزها آنها هم در کنار من به ورزش کردن می‌پردازند. دوستی من با این نفرات در همین محیط پارک و در حین ورزش پیش آمد و حتی گاهی اوقات در مسائل کاری هم به یکدیگر هم‌فکری می‌دهیم.»
این شهروند در بخش پایانی صحبت‌های خود می‌گوید: «در مجموع اگر بخواهم حاصل این چند ماه ورزش صبحگاهی خودم را به دیگران انتقال بدهم به آنها توصیه می‌کنم که حتما یک مدت بصورت مداوم این موضوع را تجریه کنند چرا که قطعا از این تجریه و نشاط همراه با آن لذت خواهند برد.»
اهمیت ورزش در اسلام
با شنیدن صحبت‌های سجادی به نکته‌ای جالب برمی‌خوریم. نکات مورد اشاره سجادی از فواید ورزش را می‌توان در دل دین اسلام و عمیق‌تر از آن در دل مذهب تشیع نیز یافت. جایی‌که پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند: «عقل سالم در بدن سالم است» یا امام محمدباقر(ع) در خصوص اهمیت ورزش می‌فرمایند: «صحت وتندرستي بهترين نعمت وهديه خداوندي است ودرحقيقت سرمايه گذاري در ورزش به انسان فرصت مي دهد تا بتواند مدت زيادي ازعمر را با سلامتي زندگي كند و سلامتي را در سايه ورزش بدست آورد».همچنین امام حسین(ع) در این خصوص می‌فرمایند: «درتمامي عمر براي سلامتي و حفظ تندرستي بدنهاي خود كوشا باشيد» به نظر می‌رسد ورزش کردن از همان ابتدای تشکیل فرهنگ‌ها در سرزمین‌های مختلف از اهمیت بالایی برخوردار بوده است و علاوه بر بیانات مستقیم پیامبر و ائمه می‌توان تاکید دین مبارک اسلام بر اهمیت ورزش را مشاهده کرد. جایی که از افزایش دوستی و صمیمیت بین افراد، ایجاد زمینه رقابت سالم بین گروه‌های مختلف، افزایش تلاش و تکاپوی بین افراد جامعه، توجه به حقوق دیگران و ایجاد حس وفاداری، تعاون، همکاری و اخلاق ورزشی در اثر ورزش پی‌برد.
البته در کنار دین، ورزش کردن در طب سنتی نیز دارای جایگاه خاصی است. طبی که بسیاری از درمان‌های آن بر مبنای حرکات ورزشی بنا شده است و ورزش از دیدگاه طب سنتی بسیار توصیه شده است چرا که ورزش راهی برای دفع مواد زائد بدن است. از دیدگاه ابوعلی سینا نیز ورزش از مهم‌ترین تدابیر حفظ سلامتی است. سید جواد علوی کارشناس طب سنتی در این خصوص می‌گوید: «ورزش از لحاظ کیفیت به سه دسته سخت و دشوار، آسان و میانه تقسیم‌بندی می‌شود. ورزش سخت و دشوار مانند بار برداشتن و کشتی گرفتن است که این‌گونه ورزش‌ها در ذات خود سخت و دشوار هستند ولی کارهایی مانند طبل زدن که به بدن فشار زیادی نیز وارد کنند در ذات خود سخت و دشوار نیستند. ورزش‌های آسان نیز ورزش‌هایی مانند سواری کردن بدون تاخت، راه رفتن، پیاده‌روی و ماساژ هستند. همچنین ورزش میانه ورزش‌هایی مانند چوگان هستند.»
علوی در ادامه می‌گوید: «ورزش‌ها از نظر کمیت نیز به سه دسته تقسیم می‌شود. اول اینکه ورزش فراوان‌یا ورزش کم انجام شود و در نهایت ورزش در اعتدال یعنی نه خیلی زیاد و نه خیلی کم انجام شود. ورزش برای فعال کردن حرارت غریزی، تحلیل فضولات بدن، پاکسازی و باز کردن منافذ بدن، استوار کردن و توانمند کردن بدن مفید است.»
این کارشناس طب سنتی عنوان می‌کند: «گاهی شغل و حرکات بدن از جهات دیگر بر بدن اثر می‌گذارد. در اینجا باید اشاره کنم که ورزش فقط دویدن یا ورزش‌های باشگاهی نیست. نگاه کردن به خطوط ریز هم نوعی ورزش برای چشم است.حتی آواز خواندن نوعی ورزش برای تقویت حنجره است و مطالعه کردن ورزش برای تقویت ذهن محسوب می‌شود.»
علوی خاطرنشان می‌کند: «آهنگری یا ریخته‌گری و نانوایی بدن را به سمت گرمی و خشکی سوق می‌دهد. کیسه کشیدن در حمام بدن را گرم و تر می‌کند. ماهیگیری و ملوانی بدن را سرد و تر می‌کند و کشاورزی بدن را سرد و خشک می‌کند.»
اهمیت ورزش در سنین مختلف
همان‌طور که علوی اشاره می‌کند حتی در بطن بسیاری از مشاغل فعالیت‌های بدنی وجود دارد اما این روزها با توسعه ابزار و کاهش تحرک در بسیاری از فعالیت‌ها تحرک روز به روز از مشاغل فاصله می‌گیرد و پشت میز نشین‌ها با سیلی از ناملایمت مواجه می‌شوند. در چنین زمانی به نظر می‌رسد باید با برنامه‌ریزی مناسب اهمیت ورزش را در جامعه تبیین کرد. ابراهیم صادق‌نیا یک کارشناس تربیت بدنی است. صادق‌نیا در گفت و گو با گزارشگر کیهان درخصوص اهمیت ورزش کردن می‌گوید: «هر چه سنتان بالاتر می‌رود، تراکم استخوان‌هایتان و انعطاف‌پذیری مفصل‌هایتان کمتر خواهد شد. ورزش کردن به‌طور منظم یکی از بهترین راه‌ها برای کم کردن مشکلات مربوط به ماهیچه‌ها، مفصل‌ها و استخوان‌ها است. یک برنامه ورزشی منظم به شما کمک می‌کند که قوا و انعطاف‌پذیری خود را حفظ کنید. تحقیقات مختلف نشان داده است که ورزش قدرت سیستم دفاعی بدن را بالا میبرد. در نوجوانان و بزرگسالان ورزش می‌تواند به عنوان یک محرک طبیعی برای سلول‌های دفاعی به حساب آید. در افراد سالخورده عملکرد سیستم دفاعی خود به خود ضعیف می‌شود که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مسری و واگیردار را افزایش دهد. اما تمرینات ورزشی منظم و متعادل مثل پیاده‌روی و دوچرخه سواری می‌تواند به‌طور تقریبی این ضعف سیستم دفاعی را در بدن کاهش دهد.»
وی می‌افزاید: «ورزش باعث می‌شود که اضطراب و استرس شما به پایین‌ترین حد خود برسد. در این حالت بدن شما بعد از یک یا دو ساعت بعد از اتمام تمریناتتان اندورفین بیشتری تولید خواهد کرد که اعصاب شما را تسکین داده و آسودگی خیالتان را افزایش می‌دهد. فایده دیگر فعالیت بدنی این است که شما را به داشتن رژیم غذایی مناسب تشویق می‌کند و تغذیه مناسب هم استرس را کاهش می‌دهد. حتی بعضی تحقیقات نشان داده است که از ورزش می‌توانیم به عنوان درمانی برای افسردگی نیز استفاده کنیم.»
صادق نیا در ادامه می‌گوید: «بهترین نتیجه‌ای که از تمرینات ورزشی گرفته می‌شود این است که احتمال ابتلای شما را به بسیاری از بیماری‌های جدی و کشنده مثل بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا، پوکی استخوان، دیابت، چاقی، کلسترول بالا، سرطان سینه، ایست و حملات قلبی و ورم مفاصل کاهش می‌دهد.»
این کارشناس خاطرنشان می‌کند: «افرادی که بطور مداوم ورزش می‌کنند انرژی، قدرت بدنی و تحمل بیشتری دارند. مدت کمی بعد از آغاز تمرینات این انرژی بیشتر را در خود کاملاً حس خواهید کرد.»
جایگاه ورزش در عرصه‌های مختلف
پس از شنیدن صحبت‌های صادق نیا سراغ مقداد نجف‌نژاد می‌رویم. رئیس فراکسیون ورزش مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با گزارشگر کیهان در این خصوص می‌گوید: «ورزش از نظر روانشناسی در مقابله با ناهنجاری‌های اجتماعی، در حوزه اقتصادی برای بالا بردن بهره وری و در حوزه دیپلماسی به عنوان زبانی برنده کارایی دارد. از قدیم گفته‌اند عقل سالم در بدن سالم است و اگر بخواهیم هزینه‌ای صرف درمان نکنیم باید پیش‌تر در ورزش سرمایه گذاری کرده باشیم.ضمن اینکه ورزش در افزایش اخلاق‌مداری جامعه نیز موثر خواهد بود.»
وی می‌افزاید: «ورزش علاوه بر تمامی فوایدش می‌تواند ضامن دفاع از غرور ملی ما باشد. به‌طور مثال‌می‌بینیم چندین سال است عنوان قوی‌ترین مرد جهان برای ما است و در شب رقابت‌های وزنه‌برداری قهرمانی ورزشکاران ما نشاط را به مردم هدیه می‌کند.»
مجموع کلمات چیده شده در سطرهای ذهن تلاش می‌کنند تا با اشاره به پیشینه تاریخی ورزش بر اهمیت این موضوع تاکید کنند. ورزشی که گستره تاکید بر اهمیت آن از دین اسلام تا طب سنتی، از جسم تا روح و از اعصاب تا روان گسترده است و در تاریخ همه در تلاش بوده‌اند تا با انتقال تجارب خود به نسل‌های بعدی از فواید ورزش‌کردن بگویند.
