علل فزونی سردی در بدن

سبب هایی که اندر تن سردی افزاید پانزده نوع است:

اول حرکت به افراط است از بهر آن که حرارت غریزی را تحلیل دهد.

دوم سکون به افراط از بهر آن که حرارت را نفروزد (روشن نکند) تا بدان سبب همچنان فرو مرده به ماند.

سیم طعام و شراب به افراط از بهر آن که هضم نشود و حرارت فرو گیرد (پائین آمدن) و قهر کند.

چهارم نایافتن غذا از بهر آن که ماده حرارت غریزی گسسته شود.

پنجم به کار داشتن غذاها و داروهای سرد.

ششم هوای سخت گرم (آب های معدنی) و ضمادهای سخت گرم و داروهای گرم و غسل کردن به آب های گرم چون آب گوگرد از بهر آن که همه سبب بسیاری تحلیل باشد و هر گاه که تحلیل بسیار افتد خشکی فزاید و سبب گسستن مادۀ حرارت غریزی باشد.

هفتم بسته شدنِ چون مسام (سوراخ های ریز بدن) به سبب افراط سرما و غسل کردن به آبها که معدن زاجها باشد از بهر آن که مسام بسته شود حرارت دم نتواند زد و بر نتواند فروخت و بظاهر نتواند رسید، چون حرارت بر نتواند فروخت فرو گرفته شود و بیم آن باشد که فرو می رد. هشتم ضمادها و طلاهای سرد بکار داشتن چه آنچه به فعل سرد باشد و چه آنچه به قوت، بدین سبب است که یاد کرده آمد.

نهم استفراغ های به افراط و بسیاری جماع از این جمله باشد از بهر آن که ماده حرارت گسسته شود و روح نیز بر تبع استفراغ ها پرداخته شود.

دهم آن سده ها که محل گذر حرارت غریزی را به گیرد، چون آن عضوی را که سخت به بندند از این جمله باشد.

یازدهم اندوه عظیم، از بهر آن که حرارت را فرو میراند.

دوازدهم شادی عظیم از بهر آن که حرارت را به پراکند.

سیزدهم لذت عظیم از هر قبیل

چهاردهم اشتغال به صناعت ها(کارها) و علوم.

پانزدهم خامی اخلاط (ذخیره…).