فواید کیسه و لیف پشمی و سنگ پا

استفاده از کیسه، لیف پشمی و سنگ پا

فرهنگی که به فراموشی سپرده شده

اجداد ما از دیرباز در حمام از کیسه و لیف با الیاف ­طبیعی خصوصاً الیاف ­پشمی استفاده ­می­کردند و امروزه انواع­ کیسه ­ها و لیف­ های رنگارنگ و متنوع با اشکال مختلف و کیفیت­ های ­گوناگون در بازار تجاری یافت­ می­شود و تاکنون از خود سؤال ­نکرده­ ایم که ­آیا این­ وسیله ­هم دستخوش ­تغییرات و آماج تحولات­ صنعتی و تجاری ­شده است ­یا نه؟

آیا تا به حال از خود پرسیده ایم که چرا ایرانیان از کیسه و لیف برای پاکسازی سطح پوست خود استفاده می کردند؟ مگر نمی شود مانند برخی کشورها از وسیله ای مثل فرچه استفاده کرد؟ چه حکمتی در کار بوده است که مادران کیسه و لیف را به عنوان یکی از وسایل مهم جهیزیه نو عروسان با اهمیت بسیار تعبیه می کردند.

بدن انسان پوشیده از کرک و مو است در برخی افراد، مشکی و درشت و قابل رؤیت و در برخی افراد، ظریف و بور که می­تواند محل مناسبی برای تجمع آلودگی ها و میکروبها باشد؛ کیسه و لیف پشمی که دارای الکتریسیته ساکن می باشند به کمک پرزهای خود این موها را بلند می کنند و باعث می شوند تمام پوست به راحتی پاک و عاری از کثافات شود. ظرافت الیاف طبیعی و نوع بافت کیسه­ ها و لیف ها سبب می شود تا منافذ پوست کاملاً پاکسازی شوند و گردش خون سریعتر گشته و با تسهیل کار قلب، انسان احساس شعف و سرزندگی نماید.

بنا به گفته حکیم عقیلی خراسانی مالیدن پشم بر پوست، از بین برنده بسیاری از امراض، مانند خارش شدید پلک و نیز بثورات ریز سرخ رنگ در بدن است و برای دردهای بدن در اثر کوفتگی و ضربه خوردن و زمین خوردن پیش می آید، مالش عضو با کیسه پشمی مناسب است. حتی بر زخم های بسیار شدید مانند جای گاز گرفتن سگ هار و زخم های عفونی نیز مفید است. سخت کننده و محکم کننده پوست بدن بوده و برای کسانی که  بیماری­های سرد مزاج دارند و دردهایی نظیر روماتیسم دارند نیز مفید است.

در کتاب ارزشمند رساله دلاکیه آمده است (فصل اول در کیسه کشیدن):

بدان كه كيسه كشيدن در حمّام بسيار نافع است و خواص دارد از آن جمله چرك را زايل مى‏كند ¹ و شياطين (میکروبها) به آن واسطه از انسان دور مى شوند و مسامات ² بدن را باز مى‏ كند و بخار بدن را بيرون مى‏ كند و بدن را نرم مى‏ كند و خيالات را كم مى‏ نمايد و جرب ³ و قوبا ⁴ و سودا ⁵ و خشكى را از بدن دور مى‏ كند و جوشش‏ها ⁶ را منع مى‏ كند و اختلاجات ⁷ و پريدن اعضا را برطرف مى‏ كند و كسالت و تمدّد ⁸ را مى‏ برد و بدن را سبك مى‏ كند و خفگى قلب را كم مى‏ كند و كيسه بر سر کشیدن باعث دفع بخارات سر مى‏ شود خلاصه منافع بسيار دارد و ترك آن از حكمت نيست ولى بايد كيسه بسيار زبر و بسيار نرم نباشد كه زبرش باعث فساد جلد مى‏ شود و جلد را مقشّر مى‏ كند و خراش مى‏ رساند و نرم آن ازاله چرك ⁹ نمى‏ كند و بهترين كيسه‏ ها كيسه ‏هاى پشمينه است كه خالى از مو باشد و بسيار لطيف باشد و سوراخ نشده باشد.¹⁰  

درکتاب دیگر آمده است:«در گرم خانه دلاک سر وقت مشتری می ­آمد؛ ابتدا با کیسه های پشمی بافت قزوین بدن او را کیسه می کشید و چرک بدنش را می گرفت و پس از آب کشی لیف و صابون می زد ولی سنگ پا با خود مشتری بود.» ¹¹ که ماده را از مغز به سمت پاها منتقل می کند و دید چشم ها را تقویت وکمک در جلوگیری از سکته مغزی می نماید.

اگر كسى بدنش از كيسه كشيدن متالّم ¹² مى‏ شود بدن را به روغنى اگر چرب كند بهتر است و الَم كيسه را رفع مى‏ كند و اگر بدن را كيسه ببرد و سوزش در بدن پيدا كند استعمال گلاب بر آن و استعمال روغن گل سرخ بر آن نافع است و رفع آسيب آن را مى ‏نمايد اگر بدن به كيسه ناز ك شود حنا بر روى آن ببندد و بر بدن در حمّام حنا ماليدن باعث كلفتى و سختى پوست مى‏ شود، از اين جهت نوره كه پوست را نازك مى‏ كند، حنا ماليدن بسيار نافع است.

طریقه کیسه کشیدن و منافع آن:

کشیدن روشور و کیسه پشمی به پوست صورت باید به طور نرم و آرام و هفته ای یک بار در حمام گرم انجام شود. ترتيب كيسه کشیدن آن است كه اوّل سر را كيسه كند چرا كه در حمّام بخار از بدن بسيار بالا مى‏ رود و در سر بخار مى‏ پيچد، پس سر را كيسه كند كه سوراخ ‏هاى پوست سر گشاده شود و بخار سر بيرون رود بعد از آن بهتر آن است كه سينه را كيسه كند كه بخارات به قلب نرسد و بخارات اطراف قلب بيرون رود خفگى براى قلب حاصل نشود و بعد از آن دستها را و بعد از آن پشت را و بعد از آن پاها را زيرا كه در حمّام اخلاط بدن همه آب مى‏ شود و حل مى‏ گردد و بخار مى‏ كند و در بدن بخار مى‏ پيچد و به سمت سر بالا مى‏ رود و به قلب مى‏ رود، پس اول سر و بعد سينه و بعد دستها و بعد پشت و بعد پاها را كيسه كند و كيسه كردن پيش از خيسيدن بدن باعث صدمه جلد بدن مى‏شود و البتّه آسيب مى‏ رساند پس قدرى بايد نشست تا عرق كند يا در آب زياد بماند تا بدن او ملايم شود و چرك او بخيسد آنگاه كيسه كند كه آسيبش كمتر است و كيسه جلد را متقشّر ¹³ نمى‏كند و پوست بدن را نمى ‏برد. تجربه معاصرین نشان می دهد که بعد از استفاده از این طریق حمام کردن مشاهده شده که بیماران مبتلا به آسم برای یک هفته احساس بسیار خوبی دارند و در برخی موارد مطلقاً نیازی به استفاده از اسپری های مربوطه را ندارند.

حذر كند از دراز كشيدن در حمّام چون براى كيسه و غير كيسه دراز کشیدن، بسيار بد است و پاك ¹⁴ گرده ¹⁵ را آب مى‏كند و از آن بدتر خواب كردن در حمّام است كه رطوبت بدن را زياد مى‏كند و سر را سنگين مى‏كند و باعث تهيّج ¹⁶ و باد صورت مى‏شود. اما امروزه با کمال تأسف و نگرانی اماکنی به نام سونا باب شده است که بدن را کاملاً گرم می کنند و به عرق می نشانند و در این حال، اخلاط رقیق شده و بخار می شود و این بخارات به سوی سر و قلب حرکت می کنند و پر واضح است که ضررها و ضربه های جبران ناپذیر آن برای سلامتی چقدر مهلک است. ولی همواره صورت می گیرد و حال سوال اینست که چرا به خوابیدن در این مکان (سونا) توصیه می نمایند؟ و حتی به یکباره بدن های خود را وارد استخرهای آب سرد می کنند!

امام صادق(ع): «مبادا بدنهای خود را به یکباره سرد و گرم کنید.» از اینرو اجداد ما در پایان استحمام در سربینه حمام در حوضچه ای که آب سرد در آن جاری بود، در حالیکه از بالا نور بر سر می تابید پاشویه می کردند. اکنون هم بعد از حمام باید پاها را با آب سرد شست تا دمای بدن کم کم به حالت طبیعی درآید و مبادا که در رختکن تغییر ناگهانی دما بدن را آزرده کند.

کیسه­ ها و لیف هایی که امروزه در بازار موجود است، اکثراً با الیاف مصنوعی عرضه می شود و هیچ­گونه ارزش طبی و پاک کنندگی ندارد و چون دارای رنگ و الیاف مصنوعی و مواد شیمیایی هستند برای بدن مضر می باشند. لذا از افراد معتمد تهیه نمائید.

• توجه:کیسه را نشسته باید کشیدن!!!

در لیف کشیدن و منافع آن:                                            

بدان که لیف را بعد از کیسه کشیدن به صابون آغشته کرده و بر بدن می مالند تا باقیمانده چرک و فضولات و چربی پوست کاملا پاک شود و بدان لطافت و نرمی دو چندان ببخشد. طبق تحقیقات معاصر هنگام تماس لیف (در صورتی که از پشم باشد) با رطوبت ماده ای به نام آلانین آزاد می­کند که موجب نرمی پوست می­گردد) این امر در میان کسانی که شیر گوسفندان را می­دوشند به وضوح مشاهده می­شود که این افراد چون خیسی دستان خود را به بدن گوسفندان می­کشند بسیار لطیف می­شود.

• توجه: صابون نباید مستقیم به بدن مالیده شود و حتی باید کف صابون بعد از کشیدن لیف به بدن، فوراً شسته شود.

طریقه سنگ پا کشیدن‏ و منافع آن:

سنگ پا تنها سنگی است که طبیعت آن گرمی به همراه دارد، البته اگر وارداتی و کارخانه ای نباشد. در فصل دوم رساله دلاکیه آمده است:«بدان كه بهترين سنگ پاها آن سنگى است كه سوراخ سوراخ و متخلّل ¹⁷ باشد ولى از براى آن نازك‏بدنان و اشخاص رطوبتى ¹⁸؛‏ نرم‏تر و براى سوداويان ¹⁹ و صاحبان شقاق پا ²⁰؛ خشن‏تر و زبرتر بايد باشد. و خواص بسيار دارد: اوّلا ؛كه باعث لطافت است و ديگر باعث رفع كسالت پا ²¹ و ديگر باعث جذب بخار است از سر ²² و ديگر باعث رفع درد سر ²³ مى‏شود و چشم را روشن مى‏ كند ²⁴ و گرفتگى دل ²⁵ را سودمند است و هر چه پا سوداوى‏تر باشد ²⁶؛ بيشتر سنگ بمالند و هم چنين صاحبان صداع ²⁷ و بخار سر ²⁸ بیشتر بمالند و اطفال و نازك‏بدنان را كمتر و ملايم‏تر و اشخاص رطوبتى در اوّل حمّام سنگ‏ پا بمالند كه پوست پاى ايشان در هم كشيده نشود و هم چنين كيسه كف دست ايشان را در اوّل حمّام بكشند چرا كه صاحبان رطوبت ²⁹ به واسطه رطوبت حمّام دست و پايشان زودتر مى‏خيسد و پوست آنها به هم كشيده مى‏شود ³⁰ از سنگ و كيسه.

و امّا خشك‏ مزاجان و جوانان چنين نبينند ³¹ ولى به هر حال باعث منع صعود بخار مى‏شود و در اوّل حمّام دست و پا را پاك كند بهتر است چه خضاب ³² كنند و چه نكنند و حذر كنند از سنگ صاحبان امراض سرايت كننده ³³ مانند كوفت ³⁴ و خوره ³⁵ و جرب ³⁶ و امثال اينها كه مضرّ است؛ بس بهتر براى مردم آن است كه هر كسى از خود لنگ و كيسه و سنگ داشته باشد كه سرايت اين امراض شديد است به خصوص در نازك‏بدنان و لطيف‏مزاجان و اگر كف پا زياد نازك شود از سنگ آسيب بيند، حنا رفع آن مى‏نمايد و پوست آن را كلفت مى‏كند و در اطفال كه حاجت به سنگ نيست كيسه درشتى هم كفايت مى‏كند و هم چنين نازك‏بدنان ³⁷» ³⁸

• توجه: همان­گونه که در فرمایشات امام رضا علیه السلام هم ذکر گردید شایسته است که نیم ساعت قبل از حمام و بلافاصله پس از آن از روغن بنفشه استفاده کرد.

و از همه مهم تر استفاده از آب گل سرشوی است که آن را گل جعدسا ³⁹ و گل خراسانی، گل فارسی و گل نیشابوری نیز می نامند، که برای شستن سر به کار می رود که عامل نرمی موهاست.