حمام در طب اسلامی ایرانی

حمام در طب اسلامی ایرانی

در طب اسلامی ایرانی آمده است که حمام کردن با شرایط خاصی می‌تواند باعث چاقی یا لاغری شود؛ به این ترتیب که استحمام پس از غذا بدن را فربه می‌سازد و حمام کردن با شکم خالی موجب لاغری است.

حمام کردن جزء لاینفک زندگی انسان است که برای پاکیزه کردن بدن، گشودن منافذ پوستی، رقیق کردن مواد و دفع آن‌ها از بدن به روش تعریق و همچنین برای رطوبت بخشیدن به بدن نیاز است. در این مطلب به خصوصیات یک استحمام خوب و تأثیر آن بر وزن افراد پرداخته‌ایم.

شرایط و توصیه‌ها برای یک حمام خوب

* بهترین “حمام” آن است که فضای آن، بزرگ و سقفش بلند و آبش تمیز باشد.
* برای استحمام کردن به‌طور ناگهانی زیر دوش قرار نگیرد و برای شست‌وشو ابتدا از آب نیم‌گرم استفاده شود. خصوصیات یک استحمام خوب این است که فرد باید در هنگام ورود به حمام ابتدا به تدریج آب نیمه گرم بر سر خود بریزد و سپس کاملاً زیر دوش آب قرار گیرد.
* خوردن و نوشیدن در حمام و بلافاصله بعد از خروج از حمام زیان‌آور است؛ زیرا در این حالت بدن گرم و متخلخل است و غذا قبل از هضم کافی جذب شده موجب سده و امراض دیگر می‌شود.
* استفاده از سنگ پا در حمام برای سردرد و اکثر بیماری‌های دماغی مفید است؛ هنگام خروج از حمام، گرم‌مزاج‌ها بهتر است پاهای خود را با آب سرد بشویند.

در منابع حکماآمده است که حمام کردن با شرایط خاصی می‌تواند باعث چاقی یا لاغری شود؛ به این ترتیب که استحمام پس از غذا بدن را فربه می‌سازد و حمام کردن با شکم خالی موجب لاغری است.

* امروزه بسیاری از قوانین مربوط به حمام درباره استفاده از استخرهای سرپوشیده و انواع سونا و جکوزی نیز صدق می‌کند.
* توقف بسیار در حمام باعث تحلیل و انصباب فضول (ریختن مواد زائد) به‌سوی اعضای ضعیف و ضرر به اعصاب و تحلیل حرارت غریزی و کاهش اشتها و غریزه جنسی می‌شود.
* حمام اگرچه منافع زیادی دارد اما محلل و مضعف قوا است به همین دلیل در حمام‌های قدیم که دارای سه قسمت بود، توصیه می‌شد که به‌تدریج وارد حمام شوند یعنی مدتی در خانه اول صبر کنند سپس به خانه دوم و بعد به خانه سوم آن بروند.
* جماع در حمام و خوابیدن در حمام مضر است.
* از آشامیدن آب سرد بلافاصله بعد از حمام باید اجتناب کرد.
* خواب مختصر بعد از حمام برای بدن مفید است.
* استحمام بلافاصله بعد از خشم و شادی بیش از حد مضر است.
* برخی از افراد به هنگام حمام کردن و استراحت در وان یا استخر اقدام به خوابیدن می‌کنند که این حرکت مضر است چرا که توقف زیاد و ماندن در حمام جایز نیست و باعث سستی و ضعف بدن و کم شدن مواد مورد نیاز بدن می‌شود.
* افراد گرم‌مزاج بهتر است در هنگام خروج از حمام پاهای خود را با آب سرد و افراد سرد مزاج با آب گرم شستشو دهند.
* افرادی که در طول روز دچار ضعف و سستی شده‌اند باید از استحمام در حمام بسیار داغ مثل سونا به دلیل ایجاد ضعف خودداری کنند.

دوش آب سرد

استحمام یا غسل با آب سرد، از دیدگاه طب اسلامی ایرانی فقط برای برخی از افراد مفید است. دوش آب سرد، به خصوص در فصول گرم سال، حرارت را در قسمت مرکزی بدن متمرکز و قسمت‌های سطحی بدن را خنک می‌کند و می‌تواند باعث افزایش نشاط و تقویت قوای جسمی شود با این حال، دوش گرفتن با آب سرد برای همگان مفید نیست و حتی ممکن است ضرر هم داشته باشد.

خوردن و نوشیدن در حمام و بلافاصله بعد از خروج از حمام زیان‌آور است؛ زیرا در این حالت بدن گرم و متخلخل است و غذا قبل از هضم کافی جذب شده موجب سده و امراض دیگر می‌شود

استحمام با آب سرد شرایطی دارد و فقط تعدادی از افراد می‌توانند آر آن سود ببرند؛ بدین ترتیب که گرم مزاجان بیشترین نفع را از آن می‌برند و کودکان، افراد لاغر و مسن فقط می‌توانند در میانه روز تابستان با آب سرد استحمام کنند.

افرادی که به شدت باید از استحمام با آب سرد بپرهیزند، مبتلایان به زکام و دچار آبریزش بینی و ته حلق هستند. کسانی هم که مشکل هضم دارند نباید بلافاصله بعد از غذا دوش آب سرد بگیرند.

زمان‌هایی که نباید حمام کرد

* هنگام پری معده
* هنگام گرسنگی
* وقتی فرد تب دارد
* در زمان تفرق اتصال
* هنگام ورم اعضای باطنی

توقف زیاد در حمام و تأثیر آن بر وزن افراد

استحمام به مدت طولانی، به جهت آنکه به میزان زیادی تحلیل برنده قوای بدنی است، به خصوص برای افرادی که ضعیف و لاغرند و دستگاه هاضمه خوبی ندارند و یا از مشکلات اعصاب و روان رنج می‌برند مضر است.

در طب اسلامی ایرانی آمده است که حمام کردن با شرایط خاصی می‌تواند باعث چاقی یا لاغری شود؛ به این ترتیب که استحمام پس از غذا بدن را فربه می‌سازد و حمام کردن با شکم خالی موجب لاغری است.
ملاک توقف در حمام برای مزاج‌ها و جثه‌های مختلف، متفاوت است. افراد معتدل المزاج نیم ساعت، افراد لاغر کمتر از نیم ساعت و افراد چاق که قصد لاغر شدن دارند تا یک ساعت مجاز به استحمام هستند ولی بیش از یک ساعت برای هیچ گروهی توصیه نمی‌شود.

در مورد حمام و تأثیر آن بر وزن افراد می‌توان به این حدیث امام کاظم علیه‌السلام نیز اشاره کرد:

الإمامُ الکاظمُ علیه‌السلام: الحَمّامُ یومٌ ویومٌ لا یکثِرُ اللّحْمَ، وإدْمانُهُ کلَّ یومٍ یذیبُ شَحْمَ الکلْیتَینِ.

امام کاظم علیه‌السلام: یک روز در میان حمّام رفتن انسان را چاق می‌کند وهر روز حمّام رفتن چربی کلیه‌ها را آب می‌کند. مکارم الأخلاق: 1 / 126 / 303

آداب استحمام و حمام کردن در طب اسلامی

حمام کردن یکی از درمان های اصلی برای بیماری هاست. همچنین باعث دفع مواد زائد بدن و پاکسازی آن می شود و بدین طریق موجب سلامتی و پیشگیری از بیماریهاست. حمام کردن برای دفع فضولات بدن لازم است .

اما توجه داشته باشید منظور از حمام دوش گرفتن چند دقیقه ای نیست! در ادامه با حمام کردن صحیح و تدابیر آن آشنا خواهید شد.

– منظور از حمام جای بسیار گرم است و به جایی که گرم نباشد حمام نمیگویند.

هندسه حمام

حمام، هندسه ی خاصی دارد که دارای ۴ بخش است و بر اساس چهار طبع بدن طراحی شده است:

۱- اطاق اول؛ سرد و خشک.

۲- اطاق دوم؛ سرد و مرطوب

۳- اطاق سوم؛ گرم و تر

۴- اطاق چهارم؛ گرم و خشک.

که به ترتیب باید وارد هر یک از این اطاق ها شد.

فواید حمام

۱- یکی از پیشگیری ها و درمانهای جامع در طب شیعی، حمام است.

۲- نرم کردن اعصاب

۳- درمان غلبه بلغم

۴- نشسته حمام کردن پیازچه های مو  را تقویت میکند.

نکته ۱: اساس یک سوم بیماریها از بلغم (سردی مزاج) بوده و حمام نیز درمان بلغم است.

نکته ۲: خاصیت درمانی، در حمام بسیار گرم حاصل میشود.

مقدار حمام رفتن

– حداقل؛ یک روز در میان

– حداکثر؛ هفته ای یک بار.

نکته ۱: هر روز حمام رفتن بدن را لاغر میکند، یک روز در میان حمام رفتن بدن را چاق میکند.

نکته ۲: هر روز حمام رفتن نهی شده است مگر در صورتی که انسان ناچار باشد، مثلا برای لاغر شدن.

زمان رفتن به حمام

۱- در حال سیری و پر بودن شکم به شدت نهی شده است.

۲- به صورت ناشتا رفتن نیز خوب نیست و باید مقداری غذا داخل شکم باشد.

نکته: حمام رفتن در حالت کاملا سیر بودن یا با معده کاملا خالی خط قرمز است و بشدت نهی شده است.

توصیه ها

۱- نباید یکباره از جای سرد به جای گرم و از جای سرد به جای گرم وارد شد بلکه باید بدن آماده ی تغییر باشد؛ همچنین درجه آب را نباید بصورت ناگهانی از گرم به سرد یا بالعکس تغییر داد. به همین علت توصیه شده که انسان قبل از وارد شدن به حمام باید ۵ جرعه آب گرم بنوشد و پنج کف آب گرم روی سر بریزد. این عمل برای پیشگیری از سردرد هم این کار بسیار خوب است.

۲- برای پیشگیری از کک و مک و جوش، قبل از وارد شدن به حمام باید بدن را با روغن مالی کرد (روغن بنفشه پایه زیتون بهتر است)

۳- نوره کشیدن بدن؛ هر ۱۵ روز یکبار (نوره اسلامی (واجبی) بجای تیغ، مؤکد است.)

۴- خضاب کردن بدن با حنا

۵- در کانون اول ماه های رومی (دسامبر: از ۱۰ آذر تا ۱۰ دی) حمام رفتن و همبستری باید کم شود.

۶- برهنه شدن کامل در حمام خصوصی اشکالی ندارد.

نکته ۱: روایات ازبرهنه شدن در جایی که بیننده ای است نهی کرده اند.

نکته ۲: ورود از آب گرم به سرد و بالعکس که در استخرها رایج است بسیار خطرناک میباشد

صابون طبیعی برای حمام

مخلوط آرد و روغن زیتون را باید روی کیسه با الیاف طبیعی ریخت

نکته: کیسه های پلاستیکی مضر است.

شامپو طبیعی برای حمام

۱- استفاده از آسیاب شده ی برگ

۲- شستن سر با گل خطمی سفید، هر جمعه

شامپوی طبیعی جایگزین شامپوهای شیمیایی

نکته: فواید گل_خطمی: لطیف و نرم کردن موها، از بین بردن چربی و چرک سر، از بین بردن همّ و غم، درمان شوره ی سر و شپش سر و میگرن، جلوگیری از کچلی و کم_ ویی و باریکی مو

روش مصرف

۱- خود گل خطمی را آسیاب کرده و به سر و بدن بمالند (برای کسانی که موهای کوتاهی دارند)

۲- ابتدا گل ختمی را بمدت نیم ساعت الی ۲ ساعت در آب ترجیحا گرم خیسانده و با مایعی که پس از صاف کردن حاصل میشود سر را میشویند و هر بار قبل از استفاده اینکار انجام شود چون مایع برای مدت طولانی ماندگار نیست؛ میتوان حنا و سدر نیز مخلوط کرد.

آداب خروج از حمام:

– ریختن آب سرد روی پاها جهت آماده کردن بدن برای خروج از محل گرم به مکان سرد.

حمام ۴۰ دقیقه ای یک حمام درمانی کامل و بسیار مفید برای بدن است

۱- استفاده از نوره (بعد از ۴-۵ دقیقه نوره شسته شود.)

۲- تامل یک ربع زیر آب گرم.

۳- کیسه و سفیدآب .

۴- لیف صابون.

۵- استفاده از معجون سدر و مورد و حنا روی بدن.

۶- لیف سرکه. (لیف به سرکه آغشته شود)

۷- غسل.

۸- روغن مالی با روغن زیتون.

۹- قبل از خروج از حمام پاها را زیر آب سرد بگیرید.

۱۰- استراحت ۲۰ دقیقه با کلاه و بالاپوش گرم کنار بخاری یا زیر آفتاب.

۱۱- در هنگام یک ربع تحمل در حمام، حتما از  سنگ پا استفاده شود. (برای دیابت مفید است)

۱۲- بعد از حمام کاملا بالاتنه پوشیده باشد، نباید نسیمی به سر و بدن بخورد.

دیگر  آداب استحمام

شانه زدن مو ایستاده و  بخصوص در حمام ضرر دارد و باعث ریزش مو میشود چون پیازهای مو در اثر تحریک زیاد سست میشوند .
همچنین ایستاده نباید در حمام دوش گرفت زیرا بدلیل گرم بودن حمام و بالا رفتن دمای بدن، عروق و رگ ها منبسط می شوند و خون رسانی به سر انسان که بالاترین عضو بدن است کند صورت گرفته و فشار دوش و شامپو زدن در حالت ایستاده باعث ریزش مو می شود .

سعی شود حتی المقدور بوسیله تشت حمام کنید زیرا علاوه بر هدر نرفتن اب از گاز سمی کلر که در اثر گرما متصاعد می شود و بمرور زمان موجب سرطان ریه می شود, رهایی یابید.

هنگام ورود به حمام یکمرتبه سر را آب نزنید زیرا دمای حمام با بدن ناسازگار است و موجب سردرد و میگرن می شود ,لذا سعی شود ابتدا به ساکن پاها و دستها و بدن و سایر اعضا و در نهایت سر را بخیسانید

در حمام پس از دم شدن بدن بهترین و اسلامی ایرانی ترین کار کیسه کشیدن بوسیله سفیداب است ولی متاسفانه اینکار بفراموشی سپرده شده و خیلیها بجای کیسه کشیدن از لیف و صابون استفاده می کنند کیسه بوسیله سفیداب باعث باز شدن روزنه های پوست میشود ولی لیف موجب تمیزی سطحی پوست و مسدود شدن روزنه های پوست میشود.

دهان دوم انسان که عمل تنفس بوسیله انها انجام میشود روزنه های پوست هستند و بی توجهی به آنها موجب میشود در سنین بالای چهل سال دچار تنگی نفس بشوید.

شامپوی اسلامی

برای شستن سر از صابون ها و شامپوی شیمیایی استفاده نکنید.
برای این کار میتونید از شامپوی طبیعی زیر استفاده کنید:

یک استکان سرکه طبیعی + یک استکان آبلیموی طبیعی + یک قاشق سدر + نیم مشت بسته خطمی سفید
مواد فوق را باهم ترکیب کرده و به عنوان یک شامپوی طبیعی و اسلامی از آن استفاده کنید.
این شامپو برای همه مفید است
البته کسانی که سر آن ها جوش چرکی یا موخوره دارد و یا پوست پوسته میشود باید یک استکان آبغوره به ترکیب فوق اضافه کنند.

سنگ پا :

بیشترین مقدار انسولین در پاشنه پاست ،کسانی که دچار دیابت هستند ،یا قند بالا هستند،روزانه بمدت ۱۰دقیقه سنگ پا بزنندباعث تنظیم انسولین خواهدشد .واین عمل درمورد آدمهای سالم باعث تنظیم قند ،ودرنتیجه باعث چربی سوزی بیشتر و تناسب اندام خواهد شد ،حالا متوجه شدیم ،که سنگ پا که ازمواد ،گداخته ها و مذاب آتشفشان است از زمان اجداد ما چقدر کارایی دارد .

هنگام خروج از حمام. سه کف دست آب بخورید و پاها را تا ساق با آب سرد آب کشی کنید این کار باعث می‌شود دچار سینوزیت و سردرد بعد از حمام  نشید. و واریس نگیرید. .

هنگام خروج از حمام تمام بدن بخصوص سر را خشک نموده و بوسیله حوله سر را بپوشانید در غیر اینصورت کوچکترین تفاوت دمایی بین محیط بیرون و داخل حمام موجب سردردهای پنهان و کاهش حافظه میشود

بعد از حمام حتما بین پنج تا ده دقیقه خواب لازم است تا بدن بتواند به حالت طبیعی خود بازگردد و از واریس و واریکوسل و آلزایمر و سایر امراض رهایی یابد

بهترین روش حمام رفتن در طب اسلامی ایرانی و اسلامی
حمام رفتن به بیان امام رضا(ع): پیش از آنکه به حمام داخل شوى مراقب باش تا در قسمت سر و گردن خود ناراحتى نداشته باشى، اگر چنین احساسى در خود یافتید موقتا از استحمام صرفنظر کنید.

نخستین ماده از برنامه حمام رفتن اینست که پنج کف پر از آب‏گرم بر خود بریزید این کار با اراده خداوند متعال شما را از آسیب سردرد، ایمن خواهد داشت” گفته شده، پنج بار این عمل تکرار شود، یعنى مجموعا ۲۵ مشت از آب گرم برداشته شود”
امیر المؤمنین باید بداند که ساختمان حمام از چهار اطاق تشکیل یافته، همانطوریکه بدن انسان هم بروى مزاج چهار عنصر بنا شده است: نخستین اتاق حمام سرد و خشک است (جائى که رخت را در آنجا مى‏ کنند).
دومى، سرد است و تر، سومى، گرم است و تر، چهارمى گرم است و خشک‏ منافع حمام بسیار زیاد است، که هم هواى مزاج را معتدل مى‏کند، و هم چرک و شوخ را از بدن مى‏زداید، و هم چربیهاى چرکین روى پوست بدن را آب مى‏کند اعصاب و رگها را نرم مى‏سازد، و باعضاى ریشه بدن (اعضاى اصلى) نیرو مى‏ بخشد و بالاخره عفونت هاى تن را مى‏ شوید.

اگر مى ‏خواهید، در نتیجه حمام رفتن پوست بدنتان به جوش و سوختگی هاى دیگر مبتلا نشود پیش از استحمام بدن خود را سراپا با روغن بنفشه بیالائید، و هنگامى که به نوره خانه پا نهادید، تا موهاى بدن را بوسیله نوره از بدن پاک کنید، و در عین حال از پیدایش زخم و چاک خوردگى‏ هاى پوست و سیاهى رنگ (نوره) اندیشناکید بهتر است قبلا حمام سرد بگیرید، یعنى با آب سرد بدن خود را بشوئید.

روش استفاده از نوره قبل از حمام رفتن در طب اسلامی:
کسى که تصمیم دارد از نوره استفاده کند، باید دوازده ساعت (یعنى یک روز کامل) از عمل جماع پرهیز کند، و بعد هم نوره را با اندکى (صبر) و حضض و اقاقیا مخلوط کند) از این دستور استنباط مى‏شود که در آن زمان حمام هاى اشخاص مهم، و خلیفه چهار اطاق مختلف داشته است)
فرق ندارد که این مواد جدا جدا تهیه شود یا همه را یک جا بکوبند بعد قسمتى از آن کوبیده را با نوره مخلوط کنند، ولى باید رعایت کرد تا نوره را بعمل نیاورند نباید ماده دیگرى را به آن مخلوط کنند.

نوره را با این ترتیب تهیه کنند: از بابونه، مرزنگوش، بنفشه ‏ى خشک یا گل سرخ مقدارى در آب داغ بریزند و نوره را با این جوشانده معطر خمیر کنند، و مقدار اینها باید به میزانى باشد که آب داغ را معطر کنند.

پس از خاتمه کار و شستن بدن محل تنویر شده(نوره زده شده) را با موادى مرکب از برگ شفتالو یا حنا یا گل و سنبل بمالند، تا بوى زننده نوره جاى خود را به عطر دلپذیر گلها بدهد.
کسى که بخواهد به بدنش نوره بکشد، و در عین حال از سوزش نوره در امان باشد، باید پس از استعمال، آن را کمتر زیر و رو کند، و هر چه زودتر بشوید، و جاى نوره کشیده را با روغن گل مالش دهد.

اگر، پناه بر خدا، بدن انسان در نتیجه احتراق نوره آسیب دید چاره‏اش اینست که (عدس پوست کنده را بکوبند و بعد آردش را با گلاب و سرکه مخلوط کنند، جاى سوختگى را با این خمیر ماساژ دهند، با خواست خداوند بزرگ آن زخم التیام خواهد یافت.
کسانى که مى‏ خواهند از سوزش نوره در امان باشند، باید قبل از استعمال نوره موضع آن را با سرکه انگور طبیعی(دست ساز) و روغن گل بخوبى مالش دهند، آن محل دیگر از مواد سوزنده نوره هر قدر هم که قوى باشد زیانى نخواهد دید.

برگرفته از کتاب طب الرضا و طب الصادق(طب و درمان در اسلام) توسط محققین بوعلی باب سلامتی