«کشاورزی جهان‌روای راکفلر»؛ چهار دوره در ۱۲۰ سال

اشاره | در بخشهای پیشین پرونده دیدیم که از اواخر سده نوزدهم، با آغاز گسترش ابزارهای ارتباطی، آرایش قدرتهای جهانی نیز تغییر کرد؛ متعاقب این شرایط، ایده «تسلط بر غذای مردم جهان» نیز با نیم قرن تأخیر در اوایل قرن بیستم کلید خورد و اقدامات جهانی همچون «انقلاب سبز» را رقم زد. پس از معرفی کلی این جریان و شناسایی ریشه‌های فکری و اجرایی این برنامه جهانی، شایسته است بصورت خلاصه‌ نگاهی به ادوار مختلف و روشهای مختلف اجرای این برنامه داشته باشیم.

چهار دوره متمایز کنش‌گری کشاورزی صنعتی

در یک دسته‌بندی، از ابتدای سده بیستم تاکنون کشاورزی صنعتی در سطح جهانی شاهد چهار دوره اساسی بوده است. این دوره‌ها تحت تأثیر شرایط مالی، سیاسی و دانشی بنیادهای ثروتمند آمریکایی – خصوصاً بنیاد راکفلر –شکل می‌گرفته و دچار تغییر می‌شده است؛ این چهار دوره به قرار زیر است:

• از سال 1900 تا قبل از سال 1940 میلادی
• مابین 1940 تا 1960 میلادی
• مابین 1960 تا 1990 میلادی
• از 1990 میلادی تاکنون

تشریح سطح، نوع و همچنین گستره اقدامات این کمپانیها در هر دوره از بخشهای بسیار خواندنی و جذاب این پرونده است. در ادامه این چهار دوره بصورت مختصر معرفی شده است.

1940– 1900؛ سالهای بنیان‌سازی و ریل‌گذاری

طی چهار دهه ابتدایی قرن بیستم، اقدامات ابرکمپانیهای آمریکایی در دو حوزه «کنش سیاسی در ساختار قدرت» و همچنین «تربیت دانشی در دانشگاههای آمریکا» تعریف می‌شود. در این زمان راکفلرها هنوز از پایه دانشی کافی برای سیطره بر کشاورزی برخوردار نیستند و با سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های زیستی از خدمات نهادهایی مانند «بنیاد کارنگی» و «دوپونت» بهره می‌برند. این شرایط بعد از 1940 دچار تغییر می‌شود، به این ترتیب که راکفلرها خود با تأسیس شبکه گسترده نهادهای دانشی، از دانشمندان علوم گیاهی جهان را در اختیار می‌گیرند و به این ترتیب هرچه پیشتر می‌رویم همزمان با قدرت گرفتن راکفلرها در این عرصه، نقش بنیادهایی همچون کارنگی در پازل کشاورزی جهان‌روا، به نقشی حاشیه‌ای و کم‌رنگ تبدیل می‌شود.

راکفلرها در این چهار دهه بسیار فعال عمل می‌کنند؛ بررسی افراد و نهادهای مؤثر این جریان طی این سالها نشانگر اهمیت راهبردی اقدامات این بنیاد است. همکاری نزدیک و مستقیم افرادی چون «ژاکوب (یعقوب) هرار»1، «هنری والاس»2، «الوین استکمن»3 و «جرج واشنگتن کارور»4 و همچنین آغاز به همکاری «نورمن بورلاگ»5 با راکفلرها قابل توجه است.6 در بخش بعدی با بررسی اقدامات بنیاد کارنگی، به تشریح اقدامات در این دوره خواهیم پرداخت.