بررسی مقایسه ای ترکیب بیو شیمیایی خون وریدی و خون حجامت

الف) بیان مسئله

همانطور که می دانید عنوان تحقیق ما «بررسی مقایسه ای ترکیب بیو شیمیایی خون وریدی و خون حجامت» می باشد از آنجائیکه بسیاری عقیده دارند که حجامت یک روش خونگیری قدیمی است که با فراهم آمدن امکان خونگیری وریدی دیگر نیازی به انجام آن نمی باشد، لازم دیدیم که دست به مقایسه ترکیب بیوشیمیایی خون وریدی با خون حجامت بزنیم.

فرض ما بر این بوده که ترکیب بیوشیمیایی این دو خون با هم متفاوت است لذا همزمان به مقایسه برخی از مهمترین فاکتور های بیو شیمیایی این دو خون که عبارتند از: کلسترول، تری گلیسرید، اوره، اسید اوریک، قند و کراتینین پرداختیم.

البته تحقیقی مشابه با این تحقیق قبلاً در درمانگاه حجامت بیمارستان لقمان انجام شده بود لکن دارای نقاط ضعفی بود (به آن اشاره خواهیم کرد) که سعی کردیم در این تحقیق آن نقاط ضعف را مرتفع نماییم.

ب)بازنگری منابع و اطلاعات موجود:

قبل از ارائه این قسمت لازم به ذکر است که ما در مورد حجامت تحت عناوین Scarification و cupping بهmedline مراجعه نمودیم لکن مقاله ای در مورد آن نیافتیم.

و اما در ایران در حال حاضر گزارش دو تحقیق دانشگاهی در مورد حجامت در دسترس است:

1-تأثیر حجامت در درمان میگرن:

آقای دکتر سید حسین حسینی دستجردی در پایان نامه خود به شماره1693، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دست به یک مطالعه آینده نگر در مورد تأثیرحجامت برسردردهای میگرنی زده است. ایشان8 بیمار با تشخیص قطعی میگرن را به مدت 7 ماه (از آبان 1373 تا اردیبهشت1374) تحت نظر گرفته و هرماه آنها را در تاریخ 16 یا 17 ماه قمری با در نظر گرفتن شرایط لازم، حجامت نموده است. داوطلبین 4 زن و 4 مرد بوده از نظر سنی بین 33-15 سال و سابقه 9-3 ساله ابتلا به میگرن را داشته اند. یک نفر از داوطلبین به علت خونریزی قاعدگی از طرح خارج می شود ولی سایرین در این مدت 7 مرتبه حجامت می شوند. از این تعداد 6 نفر از حجامت رضایت کامل داشته و به وضوح دچار کاهش شدت درد و تعداد حملات میگرن و نیز کاهش مدت زمان هرنوبت حمله شده اند و در مورد 1 نفر بدون تأثیر بوده است.

2-مقایسه خون ورید و خون حجامت:

در اردیبهشت ماه سال 1372 تحقیقی شبیه به تحقیق ما در این پایان نامه زیر نظر آقای دکتر آگین در بیمارستان لقمان انجام شد که مدت 5 ماه به طول انجامید. در این مطالعه 96 نفر وارد مطالعه آماری شدند که از این تعداد 78 نفر مرد و 18 نفر زن بودند و سن متوسط آنها 41 سال بود. زمان انجام حجامتها از نظر تاریخ متغیر بوده در طول روزهای مختلف ماه قمری انجام می گرفته و ساعت انجام آنها بین ساعات 6-2 بعد از ظهر بوده است. همچنین همه افراد داوطلب بوده هیچ انتخابی از قبل صورت نگرفته بود.

از هر فرد ابتدا خون وریدی مورد نیاز گرفته شده و سپس حجامت گردیده و خون همزمان حجامت نیز به آزمایشگاه ارسال شده است و این دو خون در افراد مورد نظر از جهت فاکتورهای گلوکز، اوره، اسید اوریک، تری گلیسرید، کلسترل و کراتینین تحت بررسی و مقایسه قرار گرفته اند. نتایج نهایی این تحقیق بصورت جدول زیرمنتشر شده است:

در این تحقیق چند نقطه ضعف وجود دارد:

1-تحقیق در مدت 5 ماه انجام گرفته که در این محدوده زمانی برای چنین تحقیقی بسیار وسیع به نظر می رسد بخصوص که حجامت در ایام مختلف ماه قمری و در روزهای مختلف هفته انجام شده است و این امر در مورد حجامت که بر اساس روایات قانونمندی خاصی از نظر زمانها دارد، می تواند در میزان دقت تحقیق اثر منفی بگذارد.

2-هیچگونه محدوده سنی برای داوطلبان در نظر گرفته نشده است و افراد با سنین مختلف وارد تحقیق شده اند که این موضوع هم می تواند از میزان دقت کار بکاهد.

3-همچنین تأکیدی بر سلامت داوطلبان نشده است. ممکن است وجود افرادی در میان داوطلبان که مبتلا به قند، چربی یا اوره خون بالاتر از حد نرمال بوده اند، باعث تأثیر در جوابهای آزمایشگاهی و نتیجه آماری شده باشد.

4-چربی سطح جلد در موضع حجامت حذف نشده است و اگر فرض کنیم که تماس خون جمع شده در لیوان با موضع حجامت باعث حل شدن مقداری از چربی سطح جلد در خون باشد، می توان زیادتر بودن غلظت چربیها در خون حجامت را به این امر نسبت داد.

ج)روش تحقیق:

مطالعه حاضر به صورت مقایسه روش های اندازه گیری بود، که در آبان ماه سال 1376 طی دو روز در درمانگاه حجامت بیمارستان لقمان انجام شده است.

داوطلبین شامل 38 نفر بودند که 31 نفر از آنها در مطالعه آماری حاضر وارد شده اند. از این تعداد 26 نفر مرد و 5 نفر زن بوده اند. میانگین سنی داوطلبان 22 سال بوده است. در انتخاب داوطلبان دو نکته مورد توجه قرار گرفته است:

1) از نظر محدوده سنی بین 28-18ساله باشند.

2) سابقه بیماری مزمن نداشته و حداقل از نظر ظاهری و معاینات بالینی سالم باشند. حجامتها در روزهای دوشنبه 76/8/5 (24جمادی الثانی) و چهارشنبه 76/8/7 (26جادی الثانی) و بین ساعات 12-8 صبح انجام شده اند.

افراد مراجعه کننده که ناشتا بودند، پس از ورود به درمانگاه حجامت، تحت معاینه عمومی قرار گرفتند سپس از قسمت بالاتنه برهنه شده در وضعیت نشسته بر روی نیمکت مخصوص قرار گرفتند. برای شستشوی موضع حجامت از استن(Aceton) استفاده شد تا بدین وسیله چربی سطح جلد نیز حذف شود. سپس ابزار بادکش (لیوان مخصوص حجامت) بین دو کتف و در خط وسط بر روی مهره های پشتی و قرار داده شد.

ابتدا برای هر فرد اقدام به بادکش موضع به مدت 3 دقیقه نمودیم. میزان بادکش متناسب با فرد و قوام پوست او بوده است و به حدی بوده که ارتفاع پوست مکیده شده بداخل لیوان از بالاترین حد گنبد آن تا لبه ظرف مکش حدود 1/5-1 سانتی متر باشد.

پس از آن بادکش را برداشته و خراشهایی را موازی با محور طولی بدن و به فاصله 5-3 میلیمتر از یکدیگر وارد نمودیم. محل وارد آوردن تیغ بر قله پوست مکیده شده و حد خراش ها از نظر طول 20-15 میلیمتر و تعداد آنها 7 عدد بوده است و عمق خراشها نیز طوری بوده که اپیدرم و درم را برش داده است. کلیه خراشها توسط یک نفر داده شده است. بعداز وارد آوردن خراشها مجدداً بادکش را بر موضع حجامت قرار داده و با ایجاد مکش مجدد، خون از خراشها خارج گردید. تعداد دفعات انجام بادکش پس از تیغ زدن دوبار و مدت زمان هر نوبت آن سه دقیقه بود. خون مزبور را برای ارسال به آزمایشگاه جمع آوری نمودیم سپس بلافاصله از فرد حجامت شده خون وریدی او را نیز گرفته به طریق مشابه به آزمایشگاه فرستادیم.

کلیه آزمایشات توسط یک نفر و با یک کیت انجام شده و خون مورد مطالعه لخته بوده که پس از سانتریفوژ مورد بررسی قرار گرفته است و در این مدت از دستگاه اتو آنالیزر RA1000 برای آزمون آزمایشگاهی استفاده شده است. و کنترل با Test point بوده است.

پس از پایان دوره مطالعه، نتایج جمع آوری و مورد مطالعه آماری قرار گرفت و نتایج حاصل از هر فاکتور مشخص از خون وریدی و خون حجامت توسط آزمون جفت Paird t-test و ضریب همبستگی مطالعه گردید.

د) نتایج:

– نتایج آماری اسید اوریک خون وریدی: Mean=6.5226 , SD=2.087

و اسید اوریک خون حجامت: Mean=7.6806 , SD=2.688

و آزمون t، اختلاف معنی دار با سطح0/05˂P را نشان می دهد(0/03˂P) و دارای ضریب همبستگی0.317 می باشد.

نتایج آماری اوره خون وریدی: Mean=32.0645 , SD=8.706

و اوره خون حجامت: Mean=35.2258 , SD=11.096

و آزمون t ، اختلاف معنی دار با سطح05/0˂P را نشان می دهد(0/023˂P) و دارای ضریب همبستگی0.749 می باشد.

– نتایج آماری کلسترول خون وریدی: Mean=202.9355 , SD=70.171

و کلسترول خون حجامت: Mean=276.3548 , SD=78.764

و آزمون t، اختلاف معنی دار با سطح0/001˂P را نشان می دهد و دارای ضریب همبستگی0.3360می باشد.

– نتایج آماری تری گلیسرید خون وریدی: Mean=161.9677 , SD=87.562

و تری گلیسرید خون حجامت: Mean=231.3226 , SD=109.099

و آزمون t، اختلاف معنی دار با سطح0.001˂P را نشان می دهد و دارای ضریب همبستگی0.839 می باشد.

– نتایج آماری کراتینین خون وریدی: Mean=0.8839 , SD=0.153

و کراتینین خون حجامت: Mean=0.9290, SD=0.321

و آزمون t، اختلاف معنی داری را نشان نمی دهد(0/491˂P) و ضریب همبستگی0.038 بوده است.

– نتایج آماری قند خون وریدی: Mean=74.0909 , SD=19.867

و قند خون حجامت: Mean=95.0909 , SD=51.692

و آزمون t، اختلاف معنی داری را نشان نمی دهد و ضریب همبستگی0.129 می باشد.

هـ) بحث:

بر اساس نتایج بدست آمده غلظت فاکتور های اسید اوریک، اوره، تری گلیسرید و کلسترول بطور معناداری در خون حجامت نسبت به خون وریدی همزمان بیشتر است و خصوصاً در مورد چربیهای خون این اختلاف غلظت کاملاً بارز است و از آنجائیکه ما در اجرای تحقیق خود چربی سطح جلد را بوسیله شستشو با استن حذف نموده بودیم، علت این اختلاف نمی تواند حل شدن چربیهای سطح جلد در خون حجامت باشد و نیز چون عمق خراشها بیش از 2 میلیمتر نبوده و از درم عبور نکرده است، چربی زیر جلدی نیز نمی توانسته با خون حجامت تماس پیدا کند.

ما قبلاً به برخی فرضیه ها در این مورد که علت این اختلاف غلظت چه می باشد اشاره کردیم لیکن برای اثبات یا رد آنها نیاز به تحقیقات وسیعتری احساس می شود. به نظر می رسد برای یافتن علت این اختلاف لازم است تا اولاً آناتومی پوست در مواضع حجامت و خصوصاً شبکه لنفاوی مرتبط با آن مورد بررسی قرار گیرد ثانیاً باید در مورد تأثیر بادکش خصوصاً اثرات آن بر نفوذپذیری عروق ناحیه مطالعه شود. همچنین می توان علل برخی از تفاوتها را در تأثیرات نجومی که در قالب قانونمندی زمانی برای حجامت بیان شده است و نیز در ارتباط مواضع حجامت با مواضع طب سوزنی جستجو کرد.

ویژگی که این تحقیق را نسبت به تحقیق مشابه قبلی ممتاز می کند، مشخص بودن سنی داوطلبان (28-18سال) و نیز انجام آن در یک دوره زمانی محدود (2روز) نسبت به تحقیق قبلی (5 ماه) می باشد.

و) نتیجه گیری:

علت اختلاف در ترکیب خون وریدی و خون حجامت هر چه که باشد، مهمترین نتیجه این تحقیق این است که خونگیری وریدی با حجامت تفاوت اساسی دارد و به هیچ وجه نمی تواند جای آن را بگیرد.

در تحقیقات آینده می توان به مقایسه سایر فاکتورهای خونی در دو نمونه خون وردید و حجامت دست زد. همچنین می توان به بررسی و مقایسه در دو نمونه پرداخت.

برخی آزمایشات پراکنده حاکی از این است که تعداد در خون حجامت، نسبت به خون وریدی به مراتب کمتر است. اگر چنین نتیجه ای در مطالعات آماری صحیح باشد، می توان نتیجه گرفت که از طریق حجامت علاوه بر آنکه مواد زائد بیشتری دفع می گردد، سلولهای دفاعی کمتری از بدن خارج می شود.

در زمینه بالینی نیز دامنه تحقیق بسیار وسیع بوده می توان به بررسی نقش حجامت در درمان بسیاری از بیماریها خصوصاً بیماریهای مربوط به خون و نیز بیماریهای مزمنی چون آنژین قلبی، فشار خون، آسم، دیابت و … پرداخت. همچنین می توان غلظت فاکتورهای بیو شیمی را قبل و بعد از دوره درمان با حجامت مقایسه و دید که آیا حجامت در کاهش این فاکتورها که درصد مهمی از بیماریهای جوامع امروزی را بخود اختصاص داده، موثر است یا خیر.