توصیه بهداشتی: تدابير سفـر

أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُوا أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ   سوره روم – آیه نهم

آيا در زمين سير نكردند تا عاقبت كار پيشينيانشان (چون قوم عاد و ثمود) را ببينند كه از اينها بسيار تواناتر بودند و پيش از اينها در زمين كشتزار و كاخ و عمارت برافراشتند و رسولان خدا با آيات و معجزات براي هدايت آنان آمدند (ليكن چون نپذيرفتند همه به كيفر كفر هلاك شدند) و خدا درباره ي آنها هيچ ستم نكرد بلكه آنها خود در حقّ خويش ستم كردند.

آداب سفر در روايات و احاديث:
در اسلام دستورات زیادی در مورد سفر و آداب آن وارد شده است که به‌طور مختصر به مواردی از آنها اشاره می‌کنیم:
1.    گفتن بسم‌الله به هنگام سوار شدن
2.    افتتاح سفر با دادن صدقه و خواندن آیه‌الکرسی
3.    کمک کردن به همسفران و کوتاهی نکردن در خدمت به دیگران
4.    انتخاب همسفری که در خرج کردن مانند وی باشد
5.    خوش‌ اخلاقی، حلم و بردباری
6.    برداشتن توشه خوب و فراوان بخصوص در سفر مکه
7.    دعوت از همراهان بر سر سفره
8.    شوخی و مزاح با دیگران
9.    اهمیت به نماز اول وقت
10.    غسل پیش از سفرهای زیارتی
11.    ترک کلام بیهوده، خصومت و مجادله در راه
12.    داشتن وضو
13.    لباس پاک، نو و سفید در سفر زیارتی
14.    عطر زدن و خوشبو بودن
15.    آوردن هدیه و سوغاتی برای خانواده مخصوصاً در سفر حج
16.    رفیق و همراه بودن در تصمیم‌گیری‌ها جز در مورد گناه و نافرمانی خدا.

مسافر قبل از سفر باید اعمال زیر را انجام دهد:
1.    پاك كردن بدن از اخلاط فاسد با فصد يا آشاميدن مسهل، چون حركت سفر باعث تحريك اخلاط فاسد شده و باعث بروز بيماري در طي مسافرت مي شوداگر فرد با تن ناپاکیزه سفر کند احتمال ابتلا به تب افزایش می یابد و اگر تب نکند دچار جوش و دمل پوستی، آماس و سرماخوردگی می شود.
2.    عادت دادن بدن به حركات سفر و زحمات آن از جمله بي خوابي، تعب، تشنگی، گرسنگی، صبر بر جماع و اغذیه مسافرت تا به طور ناگهاني، تغيير فاحش در بدن فرد ايجاد نشود. اگر حركت سفر در تابستان است، فرد بايد خود را به گرما، راه رفتن در هوای گرم و آشامیدن آب گرم عادت دهد و اگر در زمستان است، خود را به سرما عادت دهد. تا بدنش از هيچكدام از اينها متضرر نشودچرب کردن دست و پا با روغن زیتون گرم کرده.
3.    کمتر خوردن خوراکهایی که در شهر خود به آن عادت دارد.
4.    به همراه داشتن داروهایی که قبل از سفر به آن عادت دارد.

تدبير غذا خوردن در سفر:
1.    تناول اغذيه اي كه به آن عادت دارد تا جايي كه ممكن است و اگر ممكن نيست، بايد غذاهایی مصرف كند كه غذائيت آن غالب است مثل گوشت، تخم مرغ نيم برشت و نان گندم كه خوب پخته شده باشد. به اين دليل كه در سفر، قوتها به سبب حركت و تعب تحليل یافته و ضعيف مي شود، به همين دليل بايد بدل مایتحلل به حسب واقع به بدن برسد. چه بسا فرد نياز دارد كه غذاي بيشتري نسبت به زمان غير سفر (به دفعات و مکرر) بخورد، چون در حال رياضت و حركت است و حركت باعث تحليل رطوبات است و اشتها را زياد مي كند (اكثراً در سفر یک و نیم برابر غذاي غير سفر استفاده مي شود و گاهي تا دو برابر).
2.    از قبل از سفر خود را به تناول اغذیه سفر عادت دهد.
3.    تناول اغذیه ای که در آن سیر زیاد باشد.
4.    پرهیز از سبزیجات و میوه های تازه، چون شکم را پر ساخته و ارزش غذایی پایین دارند و آمیختگی ناشی از آن خام و بد است، مگر در هوای گرم.
5.    پرهیز از ترشی ها.
6.    اگر حرکت در شب است شام خوردن را تا زمانی که استراحت طولانی دارد به تعویق بیندازد.
7.    پرهیز از پرخوری و حرکت موقع پری شکم که موجب بروز آماس و دمل چرکین می شود.
8.    اگر هوا شرجی و نمناک، جنوبی و نمور باشد، کاهش غذا و کنار گذاشتن شراب و افزایش ورزش سودمند است و در هوای چرک آلود خشک برعکس.
9.    صبر بر گرسنگی و کاهش اشتها با مصرف بادام، روغن بادام، شحم گاو، اکباد مشوی که تحمل گرسنگی را افزایش می دهد.
10.    عدم مصرف ميوه و آب باهم بخصوص آب داغ و چای های گیاهی.
11.    وقت عدم حرکت و سکون غذا میل نمایید. اگر مجبور است در حین حرکت غذا میل کند، چند لقمه خورده و همه خوراک را یک جا نخورد.
12.     در زمان امتلا و پری معده نباید در وسیله نقلیه نشست، چون در این صورت غذا فاسد می گردد مگر کسانی که دائما در سفرند مثل رانندگان که چون عادت کرده اند مشکلی پیش نمی آید. وقت نشستن در وسیله نقلیه معده باید خالی باشد تا به آب حاجت نیافتد و در حین حرکت آب نباید خورد.

تدبير آشاميدن آب در سفر:
1.    مسافر بايد آب موطن خود را تا 2-1 منزل همراه داشته باشد و به آب منزل ديگر ممزوج كرده و بنوشد تا به اين ترتيب، رفع ضرر اختلاف صورت پذيرد. آب 2-1 روزه اين منزل را براي منازل بعدي همراه بردارد). و این کار را تا رسیدن به مقصد ادامه دهد.
2.    يا برای دفع ضرر آبی که به آن عادت نداشته و یا از سلامت کامل آن مطمئن نیست، مقداري سركه در آب داخل كرده و بنوشد.
3.    يا  مقداري از خاك بلد خود (خاک خالص حر) را به همراه داشته باشد، تا در هر منزلي به آب آن منزل مخلوط كند و خوب به هم بزند و بعد از اين كه خاک ته نشين شد، بياشامد تا دفع مضرت آن شود.
4.    خوردن سير، پياز، سركه و كاهو، هر كدام كه باشد، دفع مضرت آب هاي مختلف ناگوار مي كند.
5.    ماست ترش، خرفه، کاهو، کدو، خیار، خربزه هایی که شیرین نباشد و گلابی پر آب و با اندکی گسی و با شیرینی کم و انار و سیب و مانند آنها از میوه های ترش و ترنج ترش و غوره و ریواس  و آلو می باشند، اینها خوردنی هایی هستند که اگر پیش از حرکت خورده شوند، تشنگی را فرو می نشانند
6.    اگر در گرما تشنه شود آب با سرکه ممزوج تشنگی بنشاند

توصيه هاي حفظ الصحه در سفر در گرما:
1.    برای جلوگیری از تیرگی چهره در برابر خورشید و باد باید در سایه قرار گرفت و چهره را پوشاند.
2.    کسی که ناگزیر از پیاده روی در آفتاب است، شایسته است خوراکی میانه از چربی بخورد و در نوشیدن آب زیاده روی نکند و با دستاری سر را بپوشاند هر چند آفتاب آزاری بدو نرساند و آن را با بردباری تحمل نماید. اگر در راه خود با بادهایی روبرو شد تا آنجا که می تواند از آن گوشه گیری نماید و هر ساعت آب را در دهان بچرخاند و از آن نیاشامد مگر آنکه خنک باشد. چنانچه آزار آن(باد) بسیار شد باید سر را به درون لباس فرو کند و از باد کناره گیری نماید و روغن کدو شیرین و روغن بادام بسیار بو کشد. سینه و شکم را با لعاب تخم اسفرزه  یا افشره خرفه که با روغن تخم کدو و سپیده تخم مرغ زده شده بمالد. چنانچه ساقه خرفه را به همراه داشته باشد، اندک اندک آن را بمکد که سود آن بسیار است. به ویژه پخته آن را با ماست و روغن پیش از حرکت فراوان بخورد، اگر ماست آبکی نبود، ماست سفت و کیسه ای و روغن روی آن بریزد، چون این خوراک دورکننده زیان زهرها است و از میان برنده تشنگی می باشد.
3.    مالیدن چیزی لزج بر صورت مثل لعاب اسفرزه، سپیده تخم مرغ یا کتیرای حل کرده با آب صمغ تا اثر آفتاب به پوست رو نرسد.
4.    اگر پیش از حرکت روغن تخم کدو بخورد که دور کننده آسیب زهرها خواهد بود. همچنین از خوراکی هایی  که دور کننده این زیان ها است، خوردن پیاز خرد شده و یک شبانه روز در ماست خیسانده و سپس نوشیدن همان ماست می باشد. وی در زمان خوردن (پیاز و ماست) نباید آبی بر آن بنوشد. بلکه باید جرعه جرعه در دهان آب را بچرخاند و اندکی از آن قورت دهد سپس بر آن خوراکی  سردی زا به اندازه ای که بتواند بخورد و پس از آن اندک اندک آب بنوشد و وی بدین گونه از تشنگی بدور   می شود.

تدابير متفرقه:
1.    در صورت مانده شدن مسافر (خستگی)، بلافاصله بعد از رسیدن به منزل ساعتی بیارامد، سپس به گرمابه رود و اگر به گرمابه دسترسی نداشت در آب کمی داغ فرو رود تا پوست نرم و سرخ شود، سپس بدن را به آرامی مالش دهد و روی مفاصل را روغن بمالد (در زمستان با روغن شوید و بابونه و در تابستان با روغن بنفشه) و بیارامد و به خوابی دراز رود و بستر و پوشش خود را بیفزاید تا آن که از خواب بیدار شود و دوباره مالش و آب تنی و روغن مالی را انجام دهد تا به خوی گذشته خود برسد.
2.    برخی از افراد در هنگام  حرکت با وسیله نقلیه پس از مدتی دچار حالت تهوع می گردند که در طب جدید به بیماری حرکت و در بین مردم به ماشین گرفتگی مشهور می باشد که برای رفع آن خوردن سردیها مخصوصاً آبغوره مفید می باشد، همچنین خوردن آبی که مقداری آبلیمو داخل آن ریخته باشند خوب است.