توصیه بهداشنی: نکاتی درباره بهداشت دندان

از توصیه های ساده اما بسیار مفید وموثر طب ایرانی در بهداشت دهان  پرهیز از مسواک زدن در شب و تاکید فراوان بر مسواک زدن هنگام برخاستن از خواب است

سید جرجانی گفته است:«از پس طعام خلال کند و میان دندانها پاک کند، و اندر خلال کردن چندان استقصا نکند که گوشت بن دندان را برنجاند. و هر بامداد مسواک کند ، و اندر مسواک نیز چندان استقصا نکند که جلای دندان را ببرد و روی دندان درشت کند. و مسواک از چوب نرم و طلخ کند. و هر وقت که قی کند نخست دندانها چرب کند و نخست به شکر کوفته بمالد یا به عسل، پس چرب کند بهتر باشد. واگر مزاج گرم باشد صندل سوده و شکر بیامیزند و به روغن گل چرب کنند.» (1)

از فحوای کلام سید جرجانی چنین بر می آید که بخاراتی که از اخلاط در حال جوشش درون معده بر می خیزد سبب تغییر رنگ لون دندان و در نتیجه افساد آن می گردد. لذا شب هنگام که غذا داخل معده می ماند این دخان ها و بخارها فراوان ترند. پس استفاده از مسواک و سنون بافت دندان را پاک کرده و فضا را برای جذب این دخان ها فراهم تر می کند از این جهت است که مسواک زدن را هنگام صبح توصیه می نماید. توانایی تخریب دندانها به اسیدها و بخارات دهان به قدری زیاد است که نه تنها حافظ صحت را از مسواک زدن در شب منع می کند بلکه توصیه می کند که شبها دندانها را با عسل و شکر طبیعی سوده و روغن گُل چرب کرده و بعد بخوابند. این اخلاط و بخارات آنها به قدری آسیب رساننده اند که هنگام قی کردن هم نباید با دندانها تماس پیدا کند به همین دلیل است که چرب کردن دندانها را قبل از قی کردن تجویز نموده است.

در بخش دانش و سلامت روزنامه همشهری در روز دوشنبه مورخ 20 خردادماه 1392 به شماره 5990 مطلبی با عنوان پنیر را جایگزین مسواک کنید منتشر گردید. این مطلب که بی شک در پی تحقیقات گسترده بر روی طب و تغذیه و موازین بهداشتی کهن ایرانی اسلامی صورت پذیرفته است، این نکته را به ذهن متبادر می کند که تمامی دست آوردهای علمی و نظریات و کنکاش هایی که در غرب صورت می گیرد از طب سنتی ایرانی نشأت گرفته است.

متن مذکور بدین شرح آمده است:«نتایج یک تحقیق جدید نشان می دهد که پنیر به علت خاصیت خنثی کردن اسید جرم دندانی، به کاهش حفره هایی که در دندان ها شکل می گیرد کمک می کند. به گزارش مهر، محققان دریافتند که پنیر به عنوان محصول لبنی که دچار فرایند تخمیر شده است، دهان را قلیایی می کند که این حالت به نوبه خود ضرورت درمان های دندانی را کاهش می دهد. این تحقیق توسط آکادمی دندان پزشکی عمومی در آمریکا انجام شده که طی آن 68 کودک 12 تا15 ساله به 3 گروه تقسیم شدند. از گروه اول خوسته شد که روزانه پس از شست و شوی دهان خود ، یک سهم از پنیر چدار، گروه دوم ماست بدون شکر و گروه سوم یک لیوان شیر مصرف کنند. ویپول یاداف محقق اصلی این تحقیقات اظهار داشت: در هر کدام از فاصله های زمانی، در سطح pH افرادی که ماست یا شیر خورده بودند تغییری مشاهده نشد و این در حالی است که سطح pHافرادی که پنیر مصرف کرده بودند در هر کدام از فاصله های زمانی افزایش سریعی داشت.»

حال با قدری تأمل توصیه سید جرجانی را می خوانیم:«اگر از پس طعام، مقدار یک درمسنگ پنیر خورند؛ دهان خوش کند.» ونیز:«و مسکه[ کره] با عسل، اندر بن دندان بچگان طلی کنند، دندان به آسانی برآید و آن درد که ایشان را وقت برآمدن دندان باشد ببرد.” (2)

اما امروزه در مقابل این توصیه مجرب برای درد برآمدن دندان نوزادان پزشکان اشاره می دارند تا از جسم پلاستیکی یخ زده بر روی لثه ها استفاده شود که قطعاً برعکس عمل می کند و باعث انقباض لثه و خروج سخت دندانها می شود.

امام رضا (ع) می فرمایند: «ای مأمون! بهترین چیزی که با آن می توانی مسواک نمایی لیف اراک است و آن چوبی است که از طرف مکّه می‌آورند؛ پس مسواک با آن دندان را جلا می‌دهد و بوی دهان را طیب و خوش می‌کند و لثه را محکم می‌گرداند و چرک دندان را نافع است و زردی آن را زایل می‌گرداند. امّا به اعتدال استعمال نمایید و اکثار او موجب حرکت اسنان(دندان ها) و ضعف ریشه و اصول آنها می‌شود و کسی که ارادۀ حفظ دندان نماید، شاخ گوزن سوخته و سعد کوفی و تخم گل سرخ و سنبل الطّیب و گز مازو را بگیرد و به اجزای مساوی کوفته و نرم نموده­ و دندان را بشوید و با ملح اندرانی خوب نرم نموده، دندان را بشوید حفظ سلامتی دندان را از آفات عارضۀ به آن می‌کند و اگر اراده نمایی که دندانت سفید باشد کمی ملح اندرانی و کف دریا را با هم سحق کن و بشوی دندان‌ها را که سفید می‌شود.» (3)

*******************************************

1–       الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه، ج1، ص 583

2-       ذخیره خوارزمشاهی، ج2، ص66

3-   حفظ الصحه و سیاست المدن، ص51