حکایات و قصه هایی از احوال بیماران مراجعه کننده به محمد ابن زکریای رازی – بخش پنجم
بنام خداوند جان و خرد
حکایات و قصه هایی از احوال بیماران مراجعه کننده به محمد ابن زکریای رازی
مطالب پی در پی و متوالی که به صورت دوره ای به سمع و نظر مخاطبان می رسد تاریخچه ها و حکایات طبی است که رازی پزشک نامی ایران در هزار و اندی سال قبل بر اثر تجارب و مشاهدات خود بر روی بیماران برشته تحریر درآورده است. که در رساله ای به نام قصص و حکایات المرضی آمده است.
ادامه مقدمه:
و مجدداً در مقاله دهم از کتاب خود در فن صنعتگران و کیمیاگران چنین می نویسد:
«الرازی محمد بن زکریا و موضعه من علم الفلسفه و الطب معروف و مشهور …» جمال الدین قفطی [1]
در کتاب در کتاب اخبار الحکماء خود گوید:
«ابوبکر الرازی طبیب المسلمین…».
ابن الی اصیبعه[2]
در کتاب عیون الابناء گوید:
«… و کان الرازی ذکیاً فطناً رؤفاً بالمرضی مجتهداً فی علاجهم و فی برئهم بکل وجه یقدر علیه مواظباً للنظر فی فوامض صناعه الطب و الکشف عن حقایقها و اسرارها وکذلک فی غیرها العلوم….».
این خلکان[3] در جلد دوم کتاب وفیات الاعیان مینویسد:
«ابوبکر محمدبن زکریا الرازی الطبیب المشهور..».
ابن خلدون اشبیلی[4] در کتاب خود در مقام رازی در فصل طبیب چنین می نویسد: «و کان فی الاسلام فی هذا الصناعته ائمه جاوا من وراء الغایه مثل الرازی…».
در کتاب چهار مقاله خود در مقالت چهارم در علم طب و هدایت طبیب بعموم توصیه کتب محمد بن زکریای رازی را مینماید.
پزشک عالیشان ایرانی علی بن عباس مجوسی اهوازی ارجانی[5] در مقدمه کتاب معروف خود بنام «کامل الصناعته الطبیته الملکی» یا «ملکی» که بنام شاهنشاه ایرانی عضدالدوله دیلمی برشته تحریر درآورده است رازی را بنام استاد بزرگ و طبیب حاذق و نویسنده قابل اسم میبرد.
[1] ابن الندیم- ابوالفرج محمد بن اسحق (385- 297 . ق. 995- 909 م)، صاحب تألیف معتبری است بنام «الفهرست» یا «فهرس العلوم» که در آن از فنون مختلفه مانند لغت و مذهب و نحو و اخبار و آداب و طب و کیمیا و انساب و سیر و شعر و کلام و فقه و فلسفه و امثال آن ها بحث شده و دانشمندان این فنون را با شرح حال و عقاید و کتب و مؤلفاتشان بعربی نگاشته که سند معتبر و متقنی برای عموم مراجعه کنندگان و تذکره نویسان میباشد.
کتاب فهرست در مصر و لیپزیک (آلمان) بچاپ رسیده است.
[2] ابن ابی اصیبعه – نامش احمد پدرش قاسم ملقب به موفق الدین و مکنی به ابوالعباس و مشهور به ابن ابی اصیبعه میباشد و از پزشکان مائه هفتم هجری قمری و در طب و حکمت و فلسفه و تاریخ دستی بسزا داشته است. ویرا کتابی است بسیار نفیس و سودمند بنام «عیون- الانباء فی طبقات الاطباء» که تاریخ و سرگذشت علم طب و پزشکان و حکماء از پیدایش طب تا دوران خود و یکی از بزرگترین سرچشمه های تاریخی طب میباشد. این کتاب دردو جلد در مصر بسال 1299 هجری قمری مطابق 1883 میلادی چاپ شده است. وفات ابن ابی اصیبعه بسال 1299 هجری قمری مطابق 1883 میلادی چاپ شده است. وفات ابن ابی اصیبعه بسال 668 هجری قمری مطابق 1269 میلادی میباشد.
[3] ابن خلکان (681-608 هجری قمری- 1282 -1211 میلادی)، قاضی القضاه شمس الدین ابولعباس احمد بن ابراهیم بن ابی بکربن خلکان البرمکی الاربلی الشافعی صاحب تألیف نفیسی است بنام «وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان» که شرح حال حکماء و علماء و دانشمندان و فلاسفه و رجال رابترتیب حروف تهجی تا زمان خود نگاشته و در تهران و مصر چاپ شده است.
این کتاب توسط M. de slane انگلیسی بسال 1842 بانگلیسی ترجمه شده است.
[4] ابن خلدون اشبیلی ( 808- 732 هجری قمری مطابق 1408- 1332 میلادی)، ابومسلم عمرو بن احمد بن خلدون الخضرمی از اشرف اشبیلیه اسپانیا است که در تونش متولد گردیده و در علم فلسفه و هندسه و نجوم و طب و تاریخ بسیار متبحر بوده، صاحب تألیف چندی است که مهمتر از همه:
- کتاب تاریخ دول اسلامی مغرب
- مقدمه که اخیراً در تهران در دو جلد توسط آقای پروین گن آبادی بفارسی برگردانده است.
[5] احمدبن عمربن علی النظامی العروضی السمرقندی، نویسنده و مورخ معروف صاحب تألیف نفیسی است بنام چهار مقاله بشرح زیر:
مقاله اول در ماهیت علم دبیری و کیفیت دبیر بلیغ کامل،
مقاله دوم در ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر ، مقاله سوم در ماهیت علم نجوم و غزارت منجم در آن علم،
مقاله چهارم در ماهیت علم طب و هدایت طبیب و کیفیت او.
که بسال 1327 هجری قمری مطابق 1909 در لیدن از بلاد هلند با حواشی و ملحقات و تصحییحات دانشمندانه از طرف مرحوم علامه میرزا محمد خان قزوینی رحمه الله علیه بچاپ رسیده است، همچنین بسال های 1331 و 1332 و 1333 شمسی در تهران آقای دکتر محمد معین مجدداً با تشریح و حواشی و ملحقات آنرا بچاپ رسانده اند.
[6] علی بن عباس مجوسی اهوازی ارجانی متوفی بسال 384 هجری قمری، صاحب کتاب مشهور« کامل الصناعه الطبیه الملکی» یا «ملکی» است که بنام شاهنشاه ایرانی عضدالدوله دیلمی تألیف نموده است. برای اطلاعات زیدتر رجوع شود بکتاب «ملکی» چاپ بولاق مصر و آئین پزشکی یا پندنامه اهوازی ترجمه و گردآورده مؤف چاپ تهران سالهای 1320 و 1335 خورشیدی و رساله « اهوازی کیست و ملکی چیست؟» ضمیمه سال 1326 شمسی مجله جهان پزشکی تألیف مولف.
box type=”note”] (منبع: کتاب قصص و حکایات المرضی از حکیم محمد ابن زکریای رازی – ترجمه و اهتمام دکتر محمود نجم آبادی) [/box]
