دیدگاه علما و بزرگان درباره طب اسلامی – بخش سوم: این قسمت دیدگاه شیخ صدوق رحمه الله
نظر شیخ صدوق رحمه الله درباره ی احادیث طبی
بزرگ محدثان شیعه، محمد بن علی بن بابویه قمی، معروف به شیخ صدوق، احادث طبی را به گونه ای ارزیابی می کند که باید بر اساس اصول دقیق علمی از روایات استفاده نمود. از نوع بررسی، می توان به آگاهی و تسلط ایشان بر طب و اهتمام او به طب حدیث، پی برد.
طب جامع اسلامی، جغرافیا، فصل، طبع بیمار و منشاء بیماری و… را در درمان دخیل می داند. از سویی به روایات معتبر و کلیت روایات و منابع دینی به شکل مهندسی شده، هماهنگ و اصولی نظر دارد و احادیث و آیات طبی را نقطه ای، جدا از هم و بدون بررسی اصولی نمی پذیرد. لذا شیخ صدوق در کتاب اعتقاداتش می نویسد:[1] عقیده ما درباره اخبار و احادیثی که پیرامون رسیده، آن است که این احادیث، بر چند گونه اند: برخی از آنها با توجه به آب و هوای مکه و مدینه گفته شده اند، و به کار بستن آنها در دیگر شرایط آب و هوایی، درست نیست (جغرافیا)، در برخی از آنها، معصوم علیه السلام بر پایه آنچه از حال و طبع سؤال کننده می دانسته، پاسخ داده و از همان موضع فراتر نرفته است، چه این که امام، بیش از آن شخص به طبع وی آگاهی داشته است (مدخلیت طبع در درمان)، برخی از آنها مخالفان، با هدف زشت نمایاندن چهره مذهب در نگاه مردم، در میان احادیث گنجانده اند؛ (رجال حدیث) در برخی از آنها، سهوی از راوی حدیث، سر زده است؛ در برخی از آنها بخشی از حدیث حفظ شده و بخشی دیگر از آن، فراموش شده است؛ اما آنچه درباره عسل روایت شده که درمان هر دردی است، روایتی است صحیح و معنایش نیز این است که عسل، شفای هر بیماری ای است که از برودت طبع برخیزد. (مهندسی روایات و برخورد اصولی با روایات) آنچه نیز درباره استنجا به آب سرد برای مبتلایان به بواسیر رسیده، در موردی است که بواسیر شخص، از حرارت طبع سرچشمه گرفته باشد. (درایه حدیث) (آگاهی از انواع بواسیر از جهت منشا) آنچه هم در مورد بادنجان و درمان گر بودن آن روایت شده، ناظر به هنگام رسیدن خرما و درمورد کسانی است که خرما می خورند، نه ناظر به دیگر اوقات. (مدخلیت مزاج فصل در درمان بیمار) و اما آنچه در مورد درمان درست بیماری از امامان علیه السلام رسیده، مضمون آیات و سوره های قرآن و یا دعاهایی است که به حکم سندهای قوی و طرق صحیحی که به واسطه آنها به ما رسیده اند، پذیرفته خواهند شد[2].
[1] باب اعتقادات فی الاخبار الوارده فی الطب
قال الشیخ أبوجعفر – رضی الله عنه -: اعتقادنا فی الأخبار الوارده فی الطب أنّها علی وجوه:
منها: ما قبل علی هواء مکّه و المدینه، فلا یجوز استعماله فی سائر الأهویه. و منها: ما اخبر به العالم – علیه السلام – علی ما عرف من طبع السائل و لم یتعد موضعه، إذ کان أعرف بطبعه منه. و منها: ما دلّسه المخالفون فی الکتب لتقبیح صوره المذهب عند الناس. و منهاک ما وقع فیه سهو من ناقله. و منها: ما حفظ بعضه و نسی بعضه. وَ مَا رُوِیَ فِی العَسَلِ أنَّهُ شِفَاءٌ مُن کُلِّ دَاء فهو صحیح، و معناه أنّه شفاء من کل داء بارد. وَ مَآ رُوِیَ فِی اِلاستِنجَاء بِالمَاءِ البَارِدِ لِصَاحِبِ البَوَاسِیِر فإنّ ذلک أذا کان بواسیره من حراره. وَمَا رُوِیَ فِی اَلبَاذَنجَانِ مِنَ الشِّفَاء فإنّه فی وقت ادراک الرطب لمن یأکل الرطب، دون غیره من سائر الأوقات. و أمّا أدویه العلل الصحیحه عن الأئمّه – علیه السلام- فهی آیات القرآن و سوره و الأدعیه علی حسب ما وردت به الآثار بالأسانید القویه و الطرق الصحیحه.
[2] اعتقادات صدوق ص 115. بحار ج 62 ص 74.
کدمطلب:Dr97041801
