روش های افزایش شیر مادر در دوران شیردهی
روش‌های افزایش شیرمادر در دوران شیردهی
بر اساس کتاب میزان الطب 3 علت عمده برای کم بودن شیر مادر وجود دارد:
کم خونی مادر که علاج آن استفاده از مواد غذایی مناسب برای رفع کم خونی است.
پر خونی مادر که علاج آن فصد وحجامت می باشد.
فساد شیر مادر که ناشی از سوء مزاج مادر است و باید اصلاح مزاج مادر توسط طبیب صورت پذیرد.
قبل از ورود به بحث اصلی، باید به این نکته توجه داشت که غذاهایی که در هر زن شیرده باعث افزایش شیر می شوند؛ ممکن است با زنان دیگر کمی متفاوت باشد؛
به نحوی که دوا یا غذایی که در یک نفر باعث افزایش فراوان شیر می‌شود؛ ممکن است در دیگری اثر چندانی نداشته باشد. آنچه در پی می آید، دستوراتی است نسبتاً عمومی که در اکثر موارد، مفید واقع می‌شود:
آرامش روحی از مهمترین عوامل تأثیرگزار در کیفیت و کمیت شیر مادران است.
استرس، علاوه بر کم کردن میزان شیر، کیفیت آن را نیز دچار تغییراتی خواهد کرد که می‌تواند باعث کاهش تمایل نوزاد به مکیدن پستان شود که این مسئله، خود دور باطلی را به وجود می آورد که به کاهش بیشتر شیر منجر خواهد شد.
این نکته ساده، متأسفانه در بسیاری از مواقع از سوی ما طبیبان، مغفول واقع می‌شود و تنها به تجویز دوا های شیرافزا به این مادران اکتفا می کنیم؛
و این در حالی است که حتّی در فرهنگ عامّه می‌توان نشانه هایی دالّ بر اعتقاد مردم به این نکته بدیهی را جستجو کرد؛ که نمونه بارز آن، این طعنه عامیانه است که:
«حرص نخور؛ شیرت خشک می‌شود». بنابراین ابتدا آرامش روحی مادر را تأمین کنید.
یبوست، به طور مستقیم، شاید کمتر روی میزان شیر تأثیر بگذارد امّا قطعا کیفیت آن را کاهش خواهد داد.
چرا کةبوست باعث می شود به خاطر حرکت کند ثقل غذا (مدفوع) در روده های کوچک و بزرگ بخش مائی و لطیف مدفوع نیز که دفعی است جذب شود و خون فاسد شده و بنابراین شیر مادر نیز دچار فسادی در ماهیت شده و کودک وی را آزار خواهد داد پس مادران شیرده بایستی مراقب یبوست باشند.
تعادل هورمونی مادر را تأمین کنید.
بسیاری از ناتوانی های مادران در تأمین شیر کافی برای فرزندانشان، به عدم تعادل و به ویژه کمبود هورمون‌های زنانه در ایشان مربوط می‌شود.
این مشکلات در بین زنان امروزی بسیار شایع است بنابراین و با اعمال روش‌های مناسب، مشکلات هورمونی پس از زایمان را حلّ کنید.
به تغذیه مادران در دوران شیردهی توجّه کافی داشته باشید. مادر باید مصرف غذاهای باکیفیت را مدّنظر قرار دهد تا افت بدنی ناشی از دوران بارداری را سپری کند؛ به ویژه هرگونه نشانه ای مبنی بر کم خونی باید به طور جدّی پیگیری شود.
متأسفانه بسیاری از مادران جوان، به جای آن که به فکر سلامت خود و نوزاد دلبندشان باشند؛ به دنبال به دست آوردن تناسب اندام از دست رفته! هستند
و در دوران شیردهی اقدام به گرفتن رژیم می کنند که کاری است بسیار ناپسند و غیرعلمی که می‌تواند علاوه بر محرومیت نوزاد از شیر باکیفیت و کافی، عوارض ناگواری ازجمله ریزش موی شدید مادر را به دنبال داشته باشد و این در حالی است که خود شیردهی، یکی از مهمترین عوامل بازگشت وزن مادر به حالت سابق است.
مکیدن سینه از سوی کودک، مهمترین عامل تحریکی ترشّح شیر است بنابراین از کارهایی که تمایل او به پستان مادر را کم می کنند؛ خودداری کنید.
در واقع، شیر دادن نوعی جریان عرضه و تقاضاست. شیر در صورتی تولید می‌شود که کودک شیر بخورد و میزان شیری که کودک می‌خورد به بدن مادر می‌فهماند که باید چه مقدار شیر تولید کند.
اگر کودک کمتر شیر بخورد، بدن مادر هم شیر کمتری تولید خواهد کرد.در این رابطه به نکات ذیل توجّه کنید.
اگــر چــه ورزش مــنـظـم و در حـد مـتعادل در زنـانی که قبل از بارداری از نظر جسمانی متناسب بوده اند مانعی برای شیردهی نیست اما پس از فعالیت بدنی شدید مادر شیرده، به علت ورود اسید لاکتیک به شیر، ممکن است طعم تلخی در شیر ایجاد شود و شیرخوار از خوردن شیر امتناع کند.
ضمن توصیه به خودداری از هرگونه فعّالیت سنگین (به ویژه در روزهای نخست پس از زایمان)، در این مواقع لازم است مادر قبل از شیردادن، سینه خود را بشوید و اگر هنوز کودک مایل به شیر خوردن نیست مقدار کمی از شیر خود را قبل از تغذیه شیرخوار بدوشد و دور بریزد.
مصرف نوشابه های کافیین دار اعم از چای، قهوه، کوکاکولا و … ممکن است سبب تحریک پذیری، بی اشتهایی و کم خوابی شیرخوار شود.
مصرف برخی غذاها مانند سیـر، انواع کلـم، پـیاز، مارچوبه، تربچه و یا غذاهـای پرادویه و پـر چاشنی ممکن است روی طعم شیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانی طعم شیر سبب تمایل نداشتن شیرخوار به شیرخوردن شود.
با توجه به تأثیر برخی مواد غذایی بر طعم شیر، در صورتی که شیر خوار از شیر خوردن امتناع می‌کند بهتر است مادران از مصرف این مواد خودداری کردةا مصرف آن را محدود کنند.
هر شیشه شیر خشک، آب، آب میوه و هرگونه خوراکی جز شیر که به کودک می دهید؛ به همان اندازه از شدّت و مدّت مکیدن سینه از سوی شیرخوار کم می‌شود و این باعث می‌شود که بدن مادر شیر کمتری تولید کند. بنابراین سعی کنید از 4-6 ماهگی، غذایی غیر از شیر به فرزند خود نخورانید.
تغذیه با شیشه: برای کودک، مکیدن شیر از شیشه راحت تر از مکیدن شیر از سینه مادر است؛ بنابراین، تغذیه کودک با شیشه باعث می‌شود که کودک سینه را به خوبی نگیرد و ترجیح دهد که برای راحتی بیشتر با شیشه تغذیه کند.
پستانک: مکیدن پستانک باعث می‌شود که کودک با نحوه شیر خوردن از سینه مادر مشکل پیدا کند و همچنین باعث می‌شود مقدار زمانی که کودک با سینه مادر ارتباط برقرار می‌کند کمتر شود؛
در نتیجه، میزان شیر مادر کاهش می یابد البته خوردن پستانک باعث ایجاد اختلالات در شکل گیری دندان ها و فک بالا می‌گردد و کار خوبی نیست.
کودک خواب آلوده: در چند هفته اول، برخی کودکان غالبا می‌خوابند و خیلی کم تقاضای شیر میکنند؛ اما شما در هر صورت هر دو ساعت یک بار در روز و هر ۴ ساعت در شب به کودک شیر دهید تا میزان شیرتان کم نشود.
زمان بندی برای شیردهی: نباید طبق زمان بندی خاصی به کودک شیر داد. اگر هر وقت که کودک احساس گرسنگی بکند، به او شیر دهید، شیرتان افزایش پیدا می‌کند؛
اما زمانبندی مشخص برای شیردهی به تولید و ازدیاد شیر لطمه وارد می‌کند. زمانبندی برای شیردهی، چنانکه در بند قبل گفتیم، تنها در چند هفته اوّل و آن هم برای کودکانی که زیاد می خوابند باید اجرا شود.
قطع شیردهی مادر: قطع شیردهی به هر دلیل که باشد(حتّی به صورت موقّت و کوتاه مدّت) به تولید شیر و میزان آن آسیب می‌رساند.
همچنین، باعث می‌شود که چربی موجود در شیر ــ که موجب وزن گرفتن کودک و پر انرژی ماندن او در بین فواصل شیردهی می‌شود ــ به او نرسد.
تناوب در مکیدن پستان ها: اگر تمایل دارید که شیر شما افزایش یابد، بگذارید کودک در هر وعده، از یک سینه به طور کامل تغذیه کند و سپس سینه دیگر را به او بدهید.
خستگی مادر از شایعترین علل کاهش تولید شیر خصوصاً در ۴ تا ۶ ماه اول شیردهی می‌باشد.
مادر شیرده را باید تشویق کرد تا در طول روز به اندازه کافی استراحت کند، حجم کارهای خود را کاهش دهد و از اطرافیان در کارهای خود کمک بگیرد.
حمایت همسر در این زمینه از اهمیت زیادی برخوردار است. مهمترین توصیه در این بخش به مادران شیر ده آن است که عصرها، ۲ ساعت استراحت کنند تا شیر به اندازه کافی ساخته شود.
منبع: ذریه طیبه
روش‌های افزایش شیر
3 علت عمده برای کم بودن شیر مادر وجود دارد:
1-کم خونی مادر که علاج آن استفاده از مواد غذایی مناسب برای رفع کم خونی است.
2- پر خونی مادر که علاج آن فصد وحجامت می باشد.
3- فساد شیر مادر که ناشی از سوء مزاج مادر است و باید اصلاح مزاج مادر توسط طبیب صورت پذیرد.
قبل از ورود به بحث اصلی، باید به این نکته توجه داشت که غذاهایی که در هر زن شیرده باعث افزایش شیر می شوند، ممکن است با زنان دیگر کمی متفاوت باشد؛ به نحوی که دوا یا غذایی که در یک نفر باعث افزایش فراوانی شیر می‌شود؛ ممکن است در دیگری اثر چندانی نداشته باشد. آنچه در پی می آید، دستوراتی است نسبتاً عمومی که در اکثر موارد مفید واقع می‌شود:
- آرامش روحی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در کیفیت و کمیت شیر مادران است. استرس، علاوه بر کم کردن میزان شیر، کیفیت آن را نیز دچار تغییراتی خواهد کرد که می‌تواند باعث کاهش تمایل نوزاد به مکیدن پستان شود که این مسأ له، خود دور باطلی را به وجود میآورد که به کاهش بیشتر شیر منجر خواهد شد. این نکته ساده، متأسفانه در بسیاری از مواقع از سوی ما طبیبان، مغفول واقع می‌شود و تنها به تجویز دوا های شیرافزا به این مادران اکتفا می کنیم و این در حالی است که حتّی در فرهنگ عامّه می‌توان نشانه هایی دالّ بر اعتقاد مردم به این نکته بدیهی را جستجو کرد که نمونه بارز آن، این طعنه عامیانه است که: «حرص نخور، شیرت خشک می‌شود». بنابراین ابتدا آرامش روحی مادر را تأمین کنید.
- یبوست، به طور مستقیم، شاید کمتر روی میزان شیر تأثیر بگذارد امّا قطعاً کیفیت آن را کاهش خواهد داد. زیرا یبوست باعث می شود به خاطر حرکت کند ثقل غذا (مدفوع) در روده های کوچک و بزرگ بخش مائی و لطیف مدفوع نیز که دفعی است جذب شود و خون فاسد شده و بنابراین شیر مادر نیز دچار فسادی در ماهیت شده و کودک وی را آزار خواهد داد پس مادران شیرده بایستی مراقب یبوست باشند.
- تعادل هورمونی مادر را تأمین کنید. بسیاری از ناتوانیهای مادران در تأمین شیر کافی برای فرزندانشان، به عدم تعادل و به ویژه کمبود هورمون‌های زنانه در ایشان مربوط می‌شود. این مشکلات در بین زنان امروزی بسیار شایع است بنابراین با اعمال روش‌های مناسب، مشکلات هورمونی پس از زایمان را حل کنید.
- به تغذیه مادران در دوران شیردهی توجّه کافی داشته باشید. مادر باید مصرف غذاهای باکیفیت را مدّنظر قرار دهد تا افت بدنی ناشی از دوران بارداری را سپری کند؛ به ویژه هرگونه نشانه ای مبنی برکم خونی باید به طور جدّی پیگیری شود. متأسفانه بسیاری از مادران جوان، به جای آن که به فکر سلامت خود و نوزاد دلبندشان باشند، به دنبال به دست آوردن تناسب اندام از دست رفته! هستند و در دوران شیردهی اقدام به گرفتن رژیم میکنندکاری است بسیار ناپسند و غیرعلمی که می‌تواند علاوه بر محرومیت نوزاد از شیر باکیفیت و کافی، عوارض ناگواری ازجمله ریزش موی شدید مادر را به دنبال داشته باشد و این در حالی است که خود شیردهی، یکی از مهمترین عوامل بازگشت وزن مادر به حالت سابق است.
05 مکیدن سینه از سوی کودک، مهمترین عامل تحریکی ترشّح شیر است ؛ بنابراین از کارهایی که تمایل او به پستان مادر را کم میکنند، خودداری کنید. در واقع شیر دادن نوعی جریان عرضه و تقاضاست. شیر در صورتی تولید می‌شود که کودک شیر بخورد و میزان شیری که کودک می‌خورد به بدن مادر می‌فهماند که باید چه مقدار شیر تولید کند. اگر کودک کمتر شیر بخورد، بدن مادر هم شیر کمتری تولید خواهد کرد. در این رابطه به نکات ذیل توجّه کنید:
- اگــر چــه ورزش مــنـظـم و در حـد مـتعادل در زنـانی که قبل از بارداری از نظر جسمانی متناسب بودهاند مانعی برای شیردهی نیست اما پس از فعالیت بدنی شدید مادر شیرده، به علت ورود اسید لاکتیک به شیر، ممکن است طعم تلخی در شیر ایجاد شود و شیرخوار از خوردن شیر امتناع کند. ضمن توصیه به خودداری از هرگونه فعّالیت سنگین (به ویژه در روزهای نخست پس از زایمان)، در این مواقع لازم است مادر قبل از شیردادن، سینه خود را بشوید و اگر هنوز کودک مایل به شیر خوردن نیست مقدار کمی از شیر خود را قبل از تغذیه شیرخوار بدوشد و دور بریزد.
- مصرف نوشابههای کافئین دار اعم از چای، قهوه، کوکاکولا و … ممکن است سبب تحریکپذیری، بیاشتهایی و کم خوابی شیرخوار شود. علاوه بر سرطان زا بودن در کیفیت شیر مادر و سلامت کودک تاثیری مخرب دارد.
- مصرف برخی غذاها مانند سیـر، انواع کلـم، پـیاز، مارچوبه، تربچه و یا غذاهـای پرادویه و پـر چاشنی ممکن است روی طعم شیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانی طعم شیر سبب تمایل نداشتن شیرخوار به شیرخوردن شود. با توجه به تأثیر برخی مواد غذایی بر طعم شیر، در صورتی که شیر خوار از شیر خوردن امتناع می‌کند بهتر است مادران از مصرف این مواد خودداری کرده و مصرف آن را محدود کنند.
- هر شیشه شیر خشک، آب، آب میوه و هرگونه خوراکی جز شیر که به کودک میدهید، به همان اندازه از شدّت و مدّت مکیدن سینه از سوی شیرخوار کم می‌شود و این باعث می‌شود که بدن مادر شیر کمتری تولید کند. بنابراین سعی کنید از 4-6 ماهگی، غذایی غیر از شیر به فرزند خود نخورانید.
تغذیه با شیشه: برای کودک، مکیدن شیر از شیشه راحتتر از مکیدن شیر از سینه مادر است؛ بنابراین تغذیه کودک با شیشه باعث می‌شود که کودک سینه را به خوبی نگیرد و ترجیح دهد که برای راحتی بیشتر با شیشه تغذیه کند.
پستانک: مکیدن پستانک باعث می‌شود که کودک با نحوه شیر خوردن از سینه مادر مشکل پیدا کند و همچنین باعث می‌شود مقدار زمانی که کودک با سینه مادر ارتباط برقرار می‌کند کمتر شود؛ در نتیجه میزان شیر مادرکاهش مییابد البته خوردن پستانک باعث ایجاد اختلالات در شکلگیری دندانها و فک بالا می‌گردد و کار خوبی نیست.
- کودک خواب آلوده: در چند هفته اول، برخی کودکان غالباً می‌خوابند و خیلی کم تقاضای شیر میکنند، اما شما در هر صورت هر دو ساعت یک بار در روز و هر ۴ ساعت در شب به کودک شیر دهید تا میزان شیرتان کم نشود.
- زمانبندی برای شیردهی: نباید طبق زمانبندی خاصی به کودک شیر داد. اگر هر وقت کودک احساس گرسنگی بکند به او شیر دهید، شیرتان افزایش پیدا می‌کند؛ اما زمانبندی مشخص برای شیردهی به تولید و ازدیاد شیر لطمه وارد می‌کند. زمانبندی برای شیردهی، چنانکه در بند قبل گفتیم، تنها در چند هفته اوّل و آن هم برای کودکانی که زیاد می خوابند باید اجرا شود.
12.قطع شیردهی مادر: قطع شیردهی به هر دلیل که باشد (حتّی به صورت موقّت و کوتاه مدّت) به تولید شیر و میزان آن آسیب می‌رساند. همچنین باعث می‌شود که چربی موجود در شیر ــ که موجب وزن گرفتن کودک و پر انرژی ماندن او در بین فواصل شیردهی می‌شود ــ به او نرسد.
13.تناوب در مکیدن پستان ها: اگر تمایل دارید که شیر شما افزایش یابد، بگذارید کودک در هر وعده، از یک سینه به طورکامل تغذیه کند و سپس سینه دیگر را به او بدهید.
14.خستگی مادر از شایعه ترین علل کاهش تولید شیر خصوصاً در ۴ تا ۶ ماه اول شیردهی می‌باشد. مادر شیرده را باید تشویق کرد تا در طول روز به اندازه کافی استراحت کند، حجم کارهای خود را کاهش دهد و از اطرافیان در کارهای خود کمک بگیرد. حمایت همسر در این زمینه از اهمیت زیادی برخوردار است. مهمترین توصیه در این بخش به مادران شیرده آن است که عصرها، ۲ ساعت استراحت کنند تا شیر به اندازه کافی ساخته شود.
- تغذیه مناسب در دوران شیردهی
- گندم را بو بدهید و با کنجد و خشخاش و نبات شکرسرخ، قاووت درست کرده میل کنید.
2.خوردن سیراب شیردان گوسفند، همراه با آب آن همه روزه عصرها.
- کباب پستان گوسفند.
- خوردن کاهو با سرکه شیره.
- استفاده از بعضی سبزیهای خودرو در غذاها مانند شنگ، غازیاقی و …
- رازیانه یکی از بهترین دوا ها برای افزایش شیر مادر است. رازیانه علاوه بر ایجاد تعادل هورمونی در مادر، محرّک بسیار خوبی برای ترشّح شیر است، امّا می‌تواند خونریزی دوره نفاس را تشدید کند بنابراین شروع مصرف آن باید پس از این دوره باشد. راه های معمول استفاده از این دوا عبارتند از: قاووت از مخلوط مساوی تخم رازیانه و نبات شکرسرخ ، روزی یکی دو قاشق چایخوری، دم کرده جوشانده تخم رازیانه، یک قاشق غذاخوری در روز و یا عرق رازیانه، روزی دو بار و هربار نصف استکان. دوا ی بدل یا مشابه رازیانه، بومادران است. در غیاب این دو، مصرف تخم شوید هم می‌تواند مناسب باشد.
نکته: بسیاری از مادران نگران این هستند که مصرف رازیانه یا دوا های مشابه، باعث تغییرات هورمونی در فرزندانشان شود. باید به این مادران اطمینان خاطر داد که مصرف چند ماهه این ترکیبات مشکلی از این جهت ایجاد نمیکند.
7.جوانه گندم سرشاراز ویتامینE بوده و در ایجاد تعادل هورمونی و افزایش شیر مادر، یک دوا ی فوق العاده است. روزی یکی دو قاشق مرباخوری از گرد خشک شده یا پنج شش قاشق غذاخوری جوانه گندم تازه را به هر نحو که دوست دارید میل کنید.
- سیاه دانه: ۱۰۰ گرم سیاه دانه را آسیاب کرده بلافاصله با یک شیشه بزرگ عسل (شیشههای ۹۰۰ گرمی عسل) مخلوط کنید و روزی ۳ قاشق چایخوری میل کنید.
- مصرف زیره به خصوص زیره سبز(در غذاها یا به صورت فرنی) یا مصرف آویشن.
- برخی دیگر از دوا هایی که باعث افزایش شیر می شوند: تخم شاهتره، گلپر، بالنگو، زنیان، تخم ریحان و … میتوانید این دوا ها را به دلخواه انتخاب کرده با نبات شکرسرخ ، مخلوط و آسیاب کرده میل کنید.
- مصرف مغزهای خام به خصوص پسته، بادام و فندق.
- مصرف شیر تازه گاو ایرانی ترجیحا قهوه ای ، زرد و گاومیشهمراه با عسل، خرما یا شیره (به شرط عدم حساسیت نوزاد که قطعا باید به طبیب مراجعه کرد.)
- مصرف آب میوههای طبیعی که در منزل تهیه شده و با عسل شیرین شده باشد (در مجموع، بهتر است مصرف خوراکیهای آبکی در دوران شیردهی کمی افزایش یابد).
- خوراک کله پاچه به خصوص پاچه گوسفند.
- مصرف انواع آش و شوربا که در آنها انواع بلغور، زیاد به کار رفته باشد و به ویژه خوردن هلیم.
16.به طورکلی خوردن مغز بادام ، پسته، نارگیل،کنجد و عسل در این جهت مفید است. همچنین ورزش، استحمام آب گرم و مصرف غذاهای خوشبو در جلوگیری از تولید شیر نامطلوب مؤثر است.
17.آب عسل: در یک لیوان آب، یک تا یک و نیم قاشق غذاخوری عسل را حل کرده کمی آب لیموترش تازه (و نه آبلیمو) به آن اضافه کرده و روزی دو سه لیوان، خنک و جرعه جرعه میل کنید. این نوشیدنی معجزه گر، علاوه بر رفع مشکلاتی ازجمله کم خونی، تأثیر مناسبی در افزایش شیر خواهد داشت.
18.پوست تخم مرغ خام را دور نریزید؛ آن را شسته، خشک کرده و آسیاب کنید و سپس با آبلیمو مخلوط کنید سپس روزی یکی دو قاشق چایخوری محلول را با کمی عسل مخلوط نموده میل کنید. این دوا علاوه بر افزایش شیر، در افزایش تراکم استخوانها نیز بسیار عالی عمل می‌کند.
19.شیر بادام یک مکمّل خوب برای افزایش شیر است: ۱۰ عدد مغز بادام خام پوست کنده را با یک لیوان آب و ۳ قاشق غذاخوری عسل، ۵ دقیقه در مخلوط کن مخلوط کنید تا معجون یکنواختی به وجود بیاید؛ این نوشیدنی پرخاصیت را خنک و جرعه جرعه میل کنید.
20.در افراد سرد مزاج خوردن رازیانه، شنبلیله، شوید و سیاه دانه.
21.در افراد گرم مزاج خوردن برگ خرفه و اسفناج.
22.مصرف مغز قلم گوسفند و مغز گوسفند همراه با هم به صورت ترید.
