تاثیر نماز بر سلامت روانی کودکان و نوجوانان

 پرورش دینی و مذهبی دانش آموزان بدون اجبار و یا تحمیل، باید در خانه و یا مدرسه صورت گیرد. خانواده در درک بینش صحیح دینی و ارزش‌های انش آموزان مهم‌ترین عامل بوده و مهم ترین نقش را دارند و والدین و معلمان در موقعیت‌های مناسب، تنها زمینه ساز و هدایت‌گر هستند.

گرایش به پذیرش ارزش‌ها و یا دستورات دینی و یافتن بینش صحیح مذهبی تنها در سایه احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می‌یابد و در مدرسه که ارزش‌ها پا به عرصه وجود می‌گذارند، باید شخصیت دانش‌آموزان حفظ شود. وقوف خاشعانه و خاضعانه هر نوجوان در نماز در برابر خداوند متعال به او نیرویی معنوی می‌بخشد که حس صفای روحی و آرامش قلبی و امنیت روانی را در او برمی‌انگیزد. چون انسان در نماز با تمام اعضای بدن و حواس خود متوجه خدا می‌شود و از همه اشتغالات و مشکلات دنیا روی برمی‌گرداند و به هیچ چیز جز خدا و آیات قرآن که در نماز بر زبان می‌آورد، فکر نمی‌کند.

همین روی گردانی کامل از مشکلات زندگی و نیندیشیدن به آنها در اثنای نماز موجب ایجاد حالتی از آرام‌سازی کامل و آرامش‌روان و آسودگی خیال در انسان می‌شود. نماز‌‌‌ جماعت تاثیر مهمی بر رفتار دانش‌آموزان دارد زیرا رفت‌و‌آمد هر دانش‌آموز برای ادای نماز جماعت به او فرصت می‌دهد که بسیاری دیگر از هم مدرسه‌هایش را بشناسد و همین آشنایی موجب همکاری او با دیگران و ایجاد روابط سالم اجتماعی و برقراری دوستی و مودت با دانش آموزان دیگر می‌شود. به طورقطع این گونه روابط اجتماعی دوستانه و مودت آمیز با سایرین نه تنها به رشد شخصیت دانش‌آموزان کمک می‌کند بلکه نیاز تعلق او را به گروه و پذیرش او از سوی گروه را تامین و اشباع می‌کند و این خود عامل پیشگیری از اضطرابی می‌شود که برخی از دانش آموزان از آن رنج می‌برند.

عبارت مشهور «العلم فی الصغر، کالنقش فی الحجر؛دانش در کودکی، مانند نقش پایدار در سنگ است»، امروزه با پیشرفت دانش پزشکی و روان پزشکی و به خصوص با پیدایش روان کاوی توجیه کامل علمی پیدا کرده است.

روان شناسی مدرن، با تداعی از مکتب روان کاوی فروید و نظریات ژان پیاژه، جان پاولف و بسیاری از دانشمندان دیگر، به ما می‌گوید که مهم‌ترین دوران زندگی بشر که به وجود آورنده شخصیت نهایی او خواهد بود، دوران کودکی است. بر این اساس هر قدمی که در جهت ایجاد سلامت روانی اطفال برداشته شود، به نوبه خود سبب ایجاد جامعه‌ای سالم و موفق خواهد شد.

اما بزرگ‌ترین موهبتی که ممکن است در جهت ایجاد سلامت روانی نصیب یک طفل نورسیده شود، پای گذاشتن او در خانواده ای مؤمن و نمازگزار است.

تعالیم آیین حیات بخش اسلام که حتی کوچک ترین مسائل بشری را بدون پاسخ نگذاشته است، از همان بدو تولد نوزاد برای او برنامه ها و روش‌های متعددی دارد که عمل به آنها ضامن سعادت و سلامت همیشگی انسان است.

به تأثیری که نماز به طور مستقیم بر حالات روانی اطفال دارد و آن بر اثر نماز خواندن خود کودک حاصل می شود. می پردازیم:
شروع نماز در سنین  کودکی سبب می‌شود که او این صفت حسنه را به صورت یک عادت معمول و سازنده در جسم و روان خود، ملکه نماید و جزو برنامه‌های همیشگی زندگی خود، قرار دهد و در نتیجه از همه فواید نماز، در بعد سلامت روانی در آینده برخوردار شود.
به علاوه با شروع نماز در دوران کودکی مفاهیمی مثل خدا و مذهب و دستوراتی مثل تعالیم اسلامی، چنان در ذهن پذیرنده و شفاف کودک که هنوز سنگینی و تیرگی گناهان ظرفیت‌های فکری و مغزی او را آلوده نکرده است، جای می گیرد که امکان شک و تردید در این زمینه در آینده بسیار کاهش می‌یابد.

این نکته به خصوص باید مورد توجه خانواده هایی قرار گیرد که با وجود آن که خود را مسلمان می‌دانند اما وقتی که فرزندشان به سن تکلیف می‌رسد او را به بهانه این که:
«هنوز خیلی کوچک است !» به خواندن نماز تشویق نمی‌کنند. این مسئله که با کمال تأسف به خصوص در مورد دختر بچه‌ها که سن تکلیف آنها پایین‌تر است (۹ سالگی)، شیوع بیشتری دارد، مسبب عوارض مخرب بسیاری در آینده کودک خواهد شد.

در حقیقت پدر و مادرانی که با دلسوزی ساده اندیشانه، فرزند خود را به برپاداری نماز تشویق نمی‌کنند، خیانت بزرگی از جهت محروم نمودن کودک خویش از این نعمت بزرگ مرتکب می‌شوند. چرا که به این ترتیب گویی به آلودگی کودک خویش، به انواع گناهان و انحرافات و بدبختی‌ها و بیماری‌های جسمی و روانی، رضایت داده‌اند و او را به خسارت سنگین در دنیا و آخرت محکوم نموده‌اند.

به همین دلیل است که آیین مقدس اسلام و به خصوص ائمه بزرگوار شیعه(ع) با توصیه‌های مؤکد، مسلمانان را به آموزش مرحله به مرحله نماز به کودکان فرا خوانده اند در این مورد در حدیثی معتبر از حضرت امام صادق(ع) آمده است که فرمودند: چون پسر، سه ساله شود، پدر و مادر به او می گویند که: هفت مرتبه بگو “لا اله الا الله” و چون سه سال و هفت ماه و بیست روز از عمرش بگذرد، به او می‌گویند که هفت مرتبه بگوید: “محمد رسول الله” ، پس چهار سالش تمام شود به او می گویند که هفت مرتبه بگوید: “صلی الله علی محمد و آله” پس چون پنچ سالش تمام شود او را وا می دارند که خدا را سجده کند.

اما چون شش سالش تمام شود. نماز را به او یاد می دهند و چون هفت سالش تمام شد، وضو را به او یاد می دهند و او را به نماز امر می‌کنند و چون نه سالش تمام شود وضو و نماز را به خوبی به او می‌آموزند و از ترک وضو و نماز او را نهی کنند. پس چون کودک وضو و نماز را یاد گرفت، خداوند پدر و مادرش را خواهد آمرزید.

مفاهیم عمیق این حدیث از جمله این که اقامه نماز پس از اقرار به توحید و نبوت(که اساسی ترین اصول اعتقادی اسلام هستند) قرار گرفته و این که عمل به این حدیث ضامن آمرزش پدرومادر تلقی شده است، باید به دقت مورد توجه خانواده ها قرار بگیرد.