اصطلاحات پزشکی در فرهنگ و ادب فارسی (قی، استفراغ)
? قی در اصطلاح طبی تخلیه ی معده از راه دهان است.
? به گفته ی جرجانی «قی حرکت معده است و دفع کردن او چیزی را به سوی دهان.»
? از نظر او قی می توان معلول چند سبب باشد:
✔️ نشانه ی بحران بیماری
✔️ وجود صفرا یا سودا در معده
✔️ وجود بلغم در فضای سینه
✔️ خوردن غذای ناپسند.1
? در قانون نیز قی چنین تعریف شده است:
? «چیزی در معده هست که با معده ناسازگار است. معده برای مقابله با این ماده ی خوراکی ناسازگار و مزاحم دست به کار می شود حرکت می کند و ماده ی ناسازگار را از راه دهان بیرون می اندازد.2»
? قی به عنوان نشانه ی بیماری
گاهی قی نشانه ی بهبود یا بحران یک بیماری است به طوری که گفته شده است
? «در اثنای بیماری های سخت بیمار اگر قی کند و ماده ی برآورده و بیرون داده آمیزه ای از خلط بلغمی و خلط صفرایی باشد و این هر دو به هم چنگ اندر زده باشند و هیچ یک از آنها غلیظ و پر مایه نباشد به نفع بیمار است و بایدآن را نشانه ی خوبی به شمار آورد.
? در اثنای بیماری های سخت تا ماده ی قی کرده ی بیمار خلط خالص و خالص تر باشد بد و بدتر است… . اگر در اثنای بیماری سخت بیمار قی کرد و رنگ قی غیرطبیعی بود خوب نیست… .
? اگر بیمار ماده ی زنگاری رنگ یا ماده ی سیاه رنگی را قی کرد و به حالت تشنجی درآمد فوراً می میرد. خلاصه اینکه در اثنای بیماری هر نوع قی کرده که به رنگ طبیعی نباشد بد است.1»
? کلکت طبیب انس و جان تریاق اکبر در زبان صفرایی ای لیک از دهان قی کرده سودا ریخته2
✴️ تا شبانگه می کشید و می گشاد
تا ز صفرا قی شدن بر وی فتاد3
✴️ شکر داری شکر خور از پی نی
صبر داری صبر خور از پی قی4
? قی،نشانه ی امتلا(پرخوری)
? در قانون آمده است «اگر کسی در حالت ابتلا به تب یا پر شدن زیاد از حد معده گرفتار باشد یا به بیماری خواب آلودگی مبتلا باشد و معده اش از خوراک آکنده باشد قی کند نجات یافته است.5»
ا
