غَمز(رگ گیری) و دَلک(مُشت و مال و ماساژ)

فرمایش امام رضا ع در باب دَلک و غَمز:امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند: اگر مرده‌ای در اثر دَلک (ماساژ دادن) زنده شود من انکار نمی‌کنم. (بهار الانوار)

شیوه‌هایی که قدما برای غلبه بر پاره‌ایی از بیماری‌ها، دردمندی‌ها و عوارض پیری ابتکار کرده‌اند چنان قاطع و موثر بوده که در قرن اتم و نانو و با گسترش روزافزون دانش پزشکی هنوز هم راهی موثرتر و قاطع‌تر از آن کشف نشده‌است. سرآمد این قبیل ابتکارات دیرینه شیوه‌ای است که اجداد ما مخصوصا مردم شرق زمین برای مبارزه با پیری و عوارض آن از قبیل کمر درد، رخوت و سستی، شل شدن عضلات و چین و چروک زودرس ابتکار کرده بودند. دَلک و غَمز (رگ‌گيري) یکی از قدیمی‌ترین راه‌های درمان بیماری‌ها به‌شمار می‌رود.

بقراط می‌فرماید: پزشک باید بسیاری از چیزها را بداند و یکی از واجب‌ترین‌ها مالش (ماساژ) است.

غَمز(رگ گیری)

همان فشار هوشمند بر نقاط خاص بدن با هدف درمان بیماری را گویند که بیش‌تر با دست و … انجام می‌شود و برای درمان حدود 60 نوع بیماری مانند بیماری‌های عضلانی، اسکلتی، دیسک‌ها، سردردها، دردهای گردن، ستون فقرات، شانه، درد باسن، سیاتیک و… استفاده می‌شود.

دَلک درمانی(مُشت و مال و ماساژ)

عبارتند از دست‌ورزی بر روی ماهیچه‌ها، رگ‌های خونی، مفاصل و بافت‌های نرم بدن با حرکات حرفه‌ای و هدفمند و با هدف درمان عضو مشخص که درمان‌گر بر روی بدن شخص بیمار انجام می‌دهد.

امام رضا (علیه اسلام) در مورد ماساژ فرموده‌اند: اگر چیزی موجب افزایش (نیرو و نشاط) بدن باشد، دلک (ماساژ) دادن بدن، لباس نرم، بوی خوش و استحمام و … است.

ابوعلی سینا نیز در مورد فواید دلک و غمز فرموده‌اند: لاغر کردن بدن و جلوگیری از افزایش رطوبت مفاصل، جذب و انتقال مواد از محلی به محل دیگر در بدن، افزایش خون‌رسانی و بهبود تغذیه اعضاء، موثر در درمان درد عرق‌النساء (سیاتیک).

فواید و مکانیسم خاص دَلک(مُشت و مال و ماساژ)

جذب خون به محل مورد نظر (مثلا قبل از حجامت می‌توان بین دو کتف را ماساژ داد و سپس لیوان انداخت)

تحلیل مواد زائد سودا و بلغم از عضو مربوطه

گرم کردن عضو با تَدهین (روغن مالی) روغن‌های خاص

برتری‌های دلک(مُشت و مال و ماساژ) و غمز(رگ گیری)  نسبت به سایر روش‌های درمانی

دلک و غمز در بین روش‌های درمانی کم‌ترین عارضه را دارند.

از روش انتقال انرژی دست و پا (قلب دوم) استفاده می‌شود.

برای همه افراد قابل انجام است و سن و جنسیت نمی‌شناسد.

هیچ وابستگی از لحاظ تجهیزاتی به‌ غیر ندارد.

به‌عنوان نشاط آور، آرام‌بخش، درمان‌گر، کاهنده عارضه فعالیت کاری و ورزش کاربرد دارد.

دلک برای تمام اندام‌ها قابل انجام است.

برای تقویت اندام و تشکیل عضله و هم‌چنین از بین بردن بلغم از دلک استفاده می‌شود.

برای جلوگیری از بیماری و برای بهبود از دلک استفاده می‌شود.

بسیاری از دردها از جمله سردردها، گردن دردها، بالا نیامدن دست، درد مچ، گزگز کردن اندام، بی حسی اندام، لرزش و سردی اندام‌ها، کمر دردها، دردهای سیاتیک، زانو دردها و درد مفاصل، ورم‌ها، اسپاسم عضله، خشکی انگشتان، رگ به رگ شدگی‌ها و … توسط ماساژ ایرانی (دلک و غمز) قابل درمان است.

لازم به ذكر است كه مدت زمان انجام ماساژ، محل ماساژ، روش و تعداد جلسات ماساژ (غمز و دلک) توسط استاد ماساژ مشخص می‌شود و قابل مقایسه با ماساژهای ریلکسیشن رایج نیست و بیمار در صورت رعایت توصیه‌ها، نتیجه مطلوبی خواهد گرفت.

احادیث گرانبها در باب غمز و دلک

امام رضا علیه السلام در باره اهمیت این روش درمانی در تامین نیرو و نشاط بدن می فرماید: وَ أَرْوِی أَنَّهُ لَوْ کَانَ شَیْ ءٌ یَزِیدُ فِی الْبَدَنِ لَکَانَ الْغَمْزُ یَزِیدُ وَ اللَّیِّنُ مِنَ الثِّیَابِ وَ کَذَلِکَ الطِّیبُ وَ دُخُولُ الْحَمَّامِ وَ لَوْ غُمِزَ الْمَیِّتُ فَعَاشَ لَمَا أَنْکَرْتُ ذَلِکَ.؛ روایت می کنم که اگر چیزی موجب افزایش [ نیرو و نشاط] بدن باشد ، ماساژ دادن بدن و لباس نرم ، همچنین بوی خوش و استحمام [ جزیی از آن ] است و اگر مرده ای در اثر ماساژ دادن زنده شده ، من انکار نمی کنم.(1)
در روایات زیادی از ائمه علیهم السلام به استفاده از روغن زیتون و ماساژ بدن با آن سفارش شده است. از جمله آنکه امام رضا(ع) از حضرت علی(ع) نقل می کنند که رسول خدا (ص) فرمودند: زیتون را بخور و آن را بر بدنت بمال؛ زیرا هرکس آن را بخورد و با آن روغن مالی کند، شیطان چهل روز به او نزدیک نمی شود.
امام رضا علیه السلام همچنین در خواص این روغن اعجاب انگیز فرموده اند : «عَلَیکُمْ بِالزَّیتِ فَإِنَّهُ یکْشِفُ الْمِرَّةَ وَ یذْهِبُ الْبَلْغَمَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالضَّنَی وَ یحَسِّنُ الْخُلُق‏ و یطیب النفس و یذهب بالغم». بر شما لازم است که از زیت (روغن زیتون یا هر گونه روغن مایع) استفاده کنید؛ زیرا صفرا را آشکار و بلغم را از بین می‌برد و عصب را تقویت، بیماری را نابود و اخلاق انسان را نیکو می‌کند، روح را آرامش می‌دهد و غم را از بین می‌برد.(2)
و شبیه این مضمون امام رضا (ع) در جایی دیگر فرموده اند : «نِعْمَ الطَّعَامُ الزَّیتُ یطَیبُ النَّکْهَةَ وَ یذْهَبُ بِالْبَلْغَمِ وَ یصَفِّی اللَّوْنَ وَ یشُدُّ الْعَصَبَ وَ یذْهَبُ بِالْوَصَبِ وَ یطْفِئُ الْغَضَب‏؛» روغن زیتون، خوب طعامی است که دهان را خوش‌بو می‌کند، بلغم را می‌برد، رنگ پوست را درخشنده می‌نماید، عصب را نیرومند و بیماری را نابود می‌کند و خشم را فرو می‌نشاند.(3)
امام رضا علیه السلام همچنین برای رهایی از درد اسافل و تسکین درد بواسیر علاوه بر خوردن هر شب هفت دانه خرماى برنیک با کمى کره گاو ، چرب کردن و ماساژ محل درد را با روغن زنبق توصیه می کنند. همچنین در طب الرضا آمده است کسى که مى‏خواهد باد سرد را از خود دور کند لازمست گاهى‏ حقنه کرده و بر بدن خود روغن بمالد با حوله آب گرم تن خود را ماساژ دهد، در آب گرمى که داروهاى گرم در آن ریخته باشد زیاد مکث کند.(4)
در حدیث دیگری نقل شده است که امام رضا علیه السلام فرمود که روغنى براى ایشان بعمل آوردند، که در آن مشک و عنبر داخل کرده بودند و فرمود که در کاغذى آیة الکرسى و سوره قُلْ اَعوُذُ بِرَبِّ النّاسِ وَقُلْ اَعُوذُ بِرَّبِ الْفَلَقِ و آیه چند از آیات حفظ نوشتند و در میان غلاف شیشه آن روغن گذاشتند، و پیوسته آن را به محاسن خود می مالیدند.
امام رضا(ع) همچنین برای درمان ترکیدگی لبها فرموده اند: مَن أرادَ ألاّ تُشقَقَ شَفَتاهُ، ولا یَخرُجَ فیها ناسورٌ، فَلیُدَهِّن حاجِبَیهِ .هر کس مى خواهد که لب هایش نترکد و از آن ناسور بیرون نزند، به ابروهاى خود، روغن بمالد.(5)
همچنین در تاریخ نوشته‌اند وقتى پاى خلیفه مأمون آماس زیاد کرده و در شرف سیاه شدن بود و قصدجراحى آن را داشتند،مشاور مأمون به حضرت امام رضا علیه السلام متوسل شد. حضرت ‌تجویز ضماد سرگین گاو را نمودند و با به‌کارگیرى آن ورم پا بهبود یافت و نیازى به عمل‌جراحى پیش نیامد.
یکی دیگر از روغن های مورد تاکید امام رضا (ع) برای ماساژ بدن روغن بنفشه است. آن حضرت می فرماید: إذا أرَدتَ ألاّ یَظهَرَ فی بَدَنِکَ بَثرَةٌ ولا غَیرُها ، فَابدَأ عِندَ دُخولِ الحَمّامِ بِدُهنِ بَدَنِکَ ، بِدُهنِ البَنَفسَجِ. اگر مى خواهى که در بدنت جوش و جز آن رخ ننماید، هنگام در آمدن به حمام ، چرب کردن بدن خود را به روغن بنفشه ، آغاز کن.(6)

پانوشتها:
1. دانشنامه احادیث پزشکی ج 1 ص 99
2. عیون اخبار الرضا، باب 31/ حدیث 81
3. مکارم الاخلاق، ص190
4. طب الرضا علیه السلام / ترجمه امیر صادقى، ص: 72
5. بحار الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 322
6. طبّ الإمام الرضا علیه‏السلام ، صفحه 31 ، بحار الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 322