تدابیر فصول از رساله ذهبیه: ماه آذار فصل بهار
فصل آذار از ۲۳ اسفند شروع و تا ۲۲ فروردین ادامه دارد
فصل بهار
ماه آذار فصل بهار
آیا تاکنون فکر کرده اید که گذر ایام و سرد و گرم شدن هوا میتواند بر سلامت روح و جسم موثر باشد؟
آیا تا کنون برای مطابقت بدن با آب و هوای محیط زیست خود، تدبیر نموده اید؟ مکانیسم این مطابقت چگونه میتواند ضامن
و روح انسان باشد..؟
با مراجعه به کتب طب ایرانی میتوان تدابیر مختلفی جهت ایجاد مطابقت بدن با آب و هوای محیط زیست، دریافت نمود.
علاوه بر کتب طب ایرانی، حضرات معصومین علیهم السلام با علم کامل به فیزیولوژی بدن انسان و همچنین قوانین حاکم بر نظام طبیعت، تدابیری ارزشمند را با توجه به مزاج فصول بیان نموده اند که در ادامه به بیان آنها خواهیم پرداخت.
با مراجعه به کتب روایی، و خصوصا رساله ارزشمند ذهبیه میتوان گفت طبق نظر اهل بیت علیهم السلام فصول سال بر اساس ماه های رومی به شرح ذیل میباشد:
اولین فصل بهار است که شامل:
۱- ماه آذار
۲- ماه نیسان
۳- ماه ایار
دومین فصل تابستان است که شامل:
۱- ماه حریزان
۲- ماه تموز
۳- ماه آب
سومین فصل پاییز است که شامل:
۱- ماه ایلول
۲- ماه تشرین الاول
۳- تشرین الثانی
چهارمین فصل زمستان است که شامل:
۱- کانون الاول
۲- کانون الآخر
۳- ماه شباط
در هر یک از فصول فوق تدابیری خاص در رساله ذهبیه بیان شده است که در ادامه بیان خواهد شد. در رساله ذهبیه در مورد فصل بهار و ماه آذار آمده است:
أَمَّا فَصْلُ الرَّبِیعِ فَإِنَّهُ رُوحُ الْأَزْمَانِ وَ أَوَّلُهُ آذَارُ وَ عَدَدُ أَیَّامِهِ ثَلَاثُونَ یَوْماً وَ فِیهِ یَطِیبُ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ وَ تَلِینُ الْأَرْضُ وَ یَذْهَبُ سُلْطَانُ الْبَلْغَمِ وَ یَهِیجُ الدَّمُ وَ یُسْتَعْمَلُ فِیهِ مِنَ الْغِذَاءِ اللَّطِیفِ وَ اللُّحُومِ وَ الْبَیْضِ النِّیمَبِرِشْتِ وَ یُشْرَبُ الشَّرَابُ بَعْدَ تَعْدِیلِهِ بِالْمَاءِ وَ یُتَّقَى فِیهِ أَکْلُ الْبَصَلِ وَ الثُّومِ وَ الْحَامِضِ
وَ یُحْمَدُ فِیهِ شُرْبُ الْمُسْهِلِ وَ یُسْتَعْمَلُ فِیهِ الْفَصْدُ وَ الْحِجَامَه
فصل بهار روح زمانهاست، اولین ماهش آذار (اگرچه دقیقا آذار مصادف با اول فروردین نیست اما تقریبا همان است) و تعداد روزهایش سی روز است (در نسخه ای ۳۱ روز بیان شده است که صحیح تر است)
و در آن هوای شب و روز ملایم و معتدل است و زمین (با آب شدن یخ های زمستان) نرم میشود و شدت خلط بلغم (که معادل مزاج فصل زمستان و سرد و تر است) از بین میرود و خلط خون (که معادل مراج فصل بهار و گرم و تر است)به حرکت در میآید.
در این ماه از غذای لطیف (و زود هضم) و گوشت ها و تخم مرغ نیم برشته (عسلی) استفاده شود و شربت با آب مخلوط شده و استفاده شود در این ماه از خوردن پیاز و سیر و ترشی پرهیز شود.
نوشیدن مسهل در این ماه خوب است و فصد و حجامت در این ماه انجام شود.
توصیه های غذایی در ماه آذار:
۱- خوردن گوشتهای لطیف
۲- زرده تخم مرغ نیم پز شده
۳- نوشیدنی های خنک موافق با مزاج و ترجیحا مسهل مانند انواع سکنجبین ها و شربت رضوی
پرهیزات غذایی در ماه آذار:
۱- پیاز
۲- سیر
۳- ترشی
توصیه های پیشگیری از بیماری در ماه آذار:
۱- حجامت
۲- فصد
نکته ها:
۱-فصل آذار از ۲۳ اسفند شروع و تا ۲۲ فروردین ادامه دارد.
۲- فصل بهار روح زمان هاست چراکه اعتدال طبع آن باعث رویش گیاهان و برگ درآوردن درختان و ظهور شکوفه ها میشود.
۳- فصل بهار به زمانی گفته میشود که هوا آرام آرام رو به گرمی میرود، و مردم نیازمند پوشش زیاد به سبب سردی هوا نیستند و از گرمی هوا هم در اذیت و آزار نیستند بنابراین ممکن است شروع «بهار طبی» زودتر یا دیرتر از «بهار نجومی» باشد.
۴- در این ماه به علت وزش بادهای بهاری و نرمی زمین بلغم از بین میرود و خون به حرکت هیجان می آید لذا به حجامت و فصد و خوردن مسهلات جهت پاکسازی بدن، امر شده ایم.
امام صادق علیه السلام فرمودند: ریحان کوهی سبزی پیامبران بوده و در آن هشت خاصیت است:
✔️ مسهل خون و امان از جذام است و هرگاه در شکم انسان قرار گیرد تمام دردها را ریشه کن میکند.
✍ کافی، ج6، ص463
۵- منظور از هیجان دم در کلام امام رضا علیه السلام ممکن است به زبان امروزی افزایش فشار خون و مشکلات قلبی و خارش بدن باشد.
امام صادق علیه السلام فرمودند: برای خون و هیجان آن سه علامت است: بَثَره (جوش درآوردن)، خارش بدن، احساس حرکت مورچه یا حشره ای روی پوست.
✍ بحار الانوار، ج59، ص011
۶- پیاز طبعی گرم و تر و دارد سیر گرم و خشک است و گرمی آنها بیشتر است لذا در این ماه خون گرم و تر است و هیجان دارد باید از خوردن آن پرهیز نمود.
۷- ترشی معمولا طبعی سرد و تر دارد و چون این ماه طبق آب و هوای زیستی بلغم را میزداید، پس باید از مواد غذایی بلغم زا پرهیز نمود.
۸- با توجه به کاهش بلغم و زیادی دم مصرف مسهل و نوشیدنی های خنک شاید بتواند به تعدیل مزاج کمک کند.
۹- ابتداء فصل بهار فصد و حجامت و خوردن داروی مسهل خوب است چرا که هدف پاکسازی بدن از اخلاط مضر است.
۱۰- مصرف نوشیدنیهای های مسهل برای افراد سودایی و بلغمی بیشتر سفارش میشود.
مصرف مسهل میتواند ارتباطی با لطافت شب و روز و نرمی زمین داشته باشد. شاید به علت تغییر آب و هوایی و لطافت محیط زیست، خروج فضولات در این ماه راحتتر و بهتر انجام پذیرد.
۱۲- میتوان با توجه به روایت ماه آذار را ماه خروج فضولات نامید چرا که خاموشی بلغم و استفاده از مسهل و غذاهای لطیف و همچنین حجامت و فصد، همین نکته را تاکید میکنند.
مسهل خانگی: برگ سنا و گل سرخ از هرکدام دو قاشق غذا خوری در دولیوان آب، دم کرده و یک ساعت بعد از صبحانه میل شود.
توجه: بارداری و شیردهی از موارد ممنوعیت مسهل است.15 با توجه به اینکه تدبیر صحیح در فصل بهار، آن است که غذاهای سبک و لطیف (زودهضم) استفاده شود تا مقدار مواد و اخلاط اضافی بدن کاهش یابدف دستور به خوردن زرده تخم مرغ نیم برشت شده است، زیرا زرده تخم مرغ، از سفیدی آن سبک تر است.
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است: زرده تخم مرغ، سبک و سفیدی آن سنگین است.
✍ المحاسن، ص380، ح503
در فصل بهار موادی که در فصل زمستان درهم فشرده شده اند، گشوده شده و به حرکت درمی آیند لذا باید میزان مواد و اخلاط اضافی بدن را با استفاده از غذاهای نرم و خوردن گوشت های لطیف (زودهضم) کاهش داد.
نوشیدن شربت رضوی در این ماه، بعد از غذا باعث میشود شخص در آن شبانه روز از بیماریهای سرد و مزمن مانند : نقرس، بادها و دیگر بیماریهای مشابه مانند: درد (اعصاب) مغز، معده و از بعض بیماری های کبد، طحال، روده ها و اعضای درونی در امان باشد
