آشنایی با خواص سيب زمينى ترشی
سیب زمینی ترشی؛ سیب زمینی همه کاره و پرخاصیت
گیاهی که جزخانواده آستراسه است و ربطی به خانواده سیب زمینی ندارد و در ایران به غلط به سیب زمینی ترشی معروف است.
این گیاه از نظر قسمت گوشتی زیر زمینی آن که همان سیب زمینی تُرشی نامیده می شود گیاهیست دائمی، لکن از نظر شاخ و برگ، گیاهیست یک ساله و هرساله شاخ و برگ آن خشک می شود.
بوته های این گیاه حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر رشد می کند.
برگ های سیب زمینی ترشی، بیضی شکل و دارای کرک های خشنی می باشند.
گل این گیاه زرد رنگ و از گل آفتاب گردان خیلی کوچکتر است.
قسمت های گوشتی زیر زمینی که سیب زمینی ترشی نامیده می شوند، دارای شکل نامنظم بوده و رنگ آن قهوه ای مایل به قرمز است و محصول آن در پائیز بدست می آید.
سیب زمینی ترشی، همانگونه که از نام آن مشخص می شود بیشتر برای تهیه تُرشی مخصوص که به همین نام خوانده می شود استفاده می گردد و گاهی هم به صورت پخته مصرف می شود.
روش کاشت:
کشت سیب زمینی ترشی ، بسیار ساده است و کافیست که تکه هائی از قسمت گوشتی زیرزمینی این گیاه را به فواصل ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر از یکدیگر زیر خاک نمایند تا آنها به راحتی سبز شوند و محصول خوب بدهند.
چون در زمان برداشت تعدادی از سیب زمینی های کوچک در خاک باقی می ماننند ، در فصل بعد خود به خود سبز شده و تولید محصول می کنند. به ترتیبی که سال های متمادی محصول خواهند داد.
و در واقع زمینی را که سیب زمینی ترشی ، در آن کاشته شده است ، نمی توان از این گیاه ریشه کن نمود. و انجام آن بسیار مشکل خواهد بود.
در ايران و در كتب طب سنتى با نامهاى
✔️ «سيبزمينى ترشى» و «يرآلماسى» و «قلقلاس» با ضم يا فتح قاف مىنامند
✔️ به فرانسوىTopinambour وArtichaut de terre وPoire de terre
✔️و به انگليسىJerusalem artichoke وGirasol وTopinambur گفته مىشود.
گياهى است از خانوادهCompositae نام علمى آنHelianthus tuberosus L . مىباشد.
نام انگليسى و يكى از نامهاى محلى فرانسوى آنكه ظاهرا با كنگرفرنگى ارتباط دارد يك اصطلاح قديمى است كه از نظر گياهشناسى صحيح نيست
زيرا اين گياه هيچ شباهتى با كنگرفرنگى ندارد، جز اينكه از يك خانواده هستند ولى نام علمى جنس آنكهHelianthus است به اين دليل مىباشد كه گل آن شبيه به آفتابگردان است و به طرف آفتاب نيز گردش مىكند.
شايد لغتJerusalem كه جزئى از نام آن است نيز در اصلGirasole بوده است.
مشخصات
گياهى است علفى پايا كه ارتفاع آن 2- 5/ 1 متر مىرسد. ساقه هاى آن چوبى و يكساله است و برگهاى آن بيضى و نوك تيز با دندانههاى ريز، گلهاى آن زرد و شبيه گل آفتابگردان ولى خيلى كوچكتر كه در مهر و آبانماه ظاهر مىشوند.
ريشه آن به صورت غدههاى گوشتى و مملو از مادهاى به نامInuline است كه شبيه به نشاسته
مىباشد.
سيب زمينى ترشى در اغلب شرايط آب وهوايى مىرويد و در مقابل خشكى مقاوم است.
غدههاى آن در صورتى كه برداشت نشوند بخوبى در زمين مىمانند و سرماى تا 15 درجه سانتىگراد زير صفر را تحمل مىنمايند.
كاشت آن از طريق كاشت غدههاى آن خيلى زود يعنى اوايل اسفند البته در روزهايى كه رطوبت خاك مناسب براى به هم زدن و كاشت باشد صورت مىگيرد.
فواصل بوتهها 70- 60 سانتىمتر و براى كاشت مىتوان از غده كامل يا از نصف غده استفاده كرد.
همينكه گياه روييده و به ارتفاع 35- 30 سانتىمتر برسد خاك دادن پاى بوتهها آغاز مىشود.
برداشت محصول را مىتوان از اواخر مهر و اواسط آبان بسته به شرايط اقليمى شروع كرد. در ايران در اغلب مناطق كاشته مىشود.
بهطور كلى سه رقم آن كاشته مىشود يك رقم با غده نخودى رنگ، يك رقم با غده صورتى رنگ و يك رقم با غده قرمز مانند سيبزمينى شيرين.
تركيبات شيميايى
از نظر تركيبات شيميايى سيبزمينى ترشى داراى مقدار كمى ويتامينB وC و بازهاى پورين، آرژىنين، هيستيدين، بتائين، كولين و هماگلوتىنين مىباشد.
هيدرات كربن موجود در غده آن اينولين است و مقدار آن 18- 8 درصد تغيير مىكند و علاوه بر گلوكوز و لوولوز مواد گلوكوفروكتوزان از سوكروز تا اينولين در آن وجود دارند.
هيدراتهاى كربن اصلى و عمده آن اينولين و خويشاوند نزديك آن اينوليد مىباشد.? در هريك صد گرم سيب زمينى ترشى خام مواد زير وجود دارد:
آب 79 گرم، پروتئين 3/ 2 گرم، چربى 1/ 0 گرم، هيدراتهاى كربن 16 درصد (كه قسمت عمده آن در غده تازه به صورت اينولين است)،
كلسيم 14 ميلىگرم، فسفر 78 ميلىگرم، آهن 4/ 3 ميلىگرم، ويتامينA 20Iu ، تيامين 20/ 0 ميلىگرم، رايبوفلاوين 06/ 0 ميلىگرم، نياسين 3/ 1 ميلىگرم و ويتامينC 4 ميلىگرم.
(1).Purine base
(2).Hemagglutinin
(3).Inuline
(4).Levu lose
(5).Glucofructosane
(6).Inulide
✍ معارف گياهى، ج1، ص: 114
