معرفی کتاب: الحاوي في الطب
نام كتاب: الحاوي في الطب
پديدآور: رازى، محمد بن زكريا
تاريخ وفات پديدآور: 313 ه. ق
محقق/ مصحح: هيثم خليفة طعيمى
موضوع: بيمارى ها
زبان: عربى
تعداد جلد: 23
ناشر: دار احياء التراث العربي
مكان چاپ: بيروت
سال چاپ: 1422 ه. ق
نوبت چاپ: اول
الحاوی فی الطب
الحاوی، یک دوره کامل دانش پزشکی تا دوران رازی است و به نام‌های «جامع الکبیر» و «المعادی» و «الجامع الحاضر لصناعه الطب» نیز خوانده می‌شود. بیست مجلد آن با چاپ حیدرآباد هندوستان، در کتابخانه آستان قدس رضوی وجود دارد. [1]
این کتاب ۱۵ سال وقت رازی را گرفت و خود او می‌گوید که سوی چشمش را نیز با خود برد. برگردان لاتین این کتاب در واتیکان، ۱۵ جلد شده‌است به همراه کتاب قانون مهم‌ترین کتاب پزشکی اروپا تا نزدیک سده بیستم بوده‌است. این کتاب یک دوره کامل دانش پزشکی تا روزگار رازی است که در آن رازی گفته‌ها و دیدگاه‌های دیگر پزشکان را نگاشته و همراه با شرح بیماری‌ها درباره آن‌ها اظهار نظر کرده‌است. الحاوی شامل تجارب شخصی و بالینی رازی است در مدت طبابت در بغداد و ری به گردآوری آن همت گماشته‌است. این کتاب یک دانشنامه پزشکی است که در آن از کلیه شاخه‌های طب و اصول درمان و بهداشت و بیماری‌شناسی و داروشناسی بحث شده‌است. ابن ابی اصیبعه در کتاب خود نگاشته‌است که «کتاب حاوی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین کتب طب است، به جهت آن‌که در آن جمیع امراض و درمان بیماری‌ها چه از متقدمین و چه از متاخرین تا زمان رازی را شامل است و در آن هر موضوعی را که از گوینده‌ای نقل کرده‌است نامش را ذکر کرده‌است.»[2]
این کتاب، ۱۵ سال وقت رازی را گرفت و خود او می‌گوید که سوی چشمش را نیز با خود برد؛ بااین همه، کتاب «الحاوی» در زمان حیات رازی تدوین نهایی نشد، بلکه این اثر پس از وفات محمد بن زکریا رازی و به امر ابوالفضل بن عمید، استاد صاحب بن عباد، وزیر رکن الدوله دیلمی از اوراق مشوش و پراکنده‌ای که از رازی باقی مانده بود، به اهتمام شاگردانش جمع‌آوری شد و پس از جمع این اوراق پراکنده، کتاب «الحاوی» را تهیه کردند.[3]
[1] رجبی مشهدی، محمدتقی: «جراحی» در تمدن اسلامی، تألیف و روش‌ها. در: مجله «پژوهش و حوزه»، بهار و تابستان ۱۳۸۳ – شماره ۱۷ و ۱۸. (از صفحه ۹۷ تا ۱۰۹).
[2] نجم‌آبادی، محمود. محمد زکریا رازی. تهران: انتشارات دانشگاه رازی، ۲۵۳۵شاهنشاهی، صفحه۵۵
[3] الحاوی فی الطب
